Ağız Kokusu (Halitosis): Nedenleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavisi

Kötü nefes kokusu, ayrıca “halitosis” veya “fetor oris” olarak bilinir. Küresel olarak insanların yaklaşık %25’ini etkiler. Kötü ağız kokusuna neden olan bir takım potansiyel faktörler vardır, ancak büyük çoğunluğu oral hijyen yoksunluğu nedeniyle olurlar.

Halitosis ciddi anksiyete, utanç ve endişeye neden olabilir. Ancak genelde iyileştirmek nispeten kolaydır.

Ağız Kokusu Hakkında Hızlı Bilgiler:

Aşağıda ağız kokusu ile ilgili bazı önemli noktalar kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Kötü nefes kokusundan dünyada 4 kişiden 1’inin etkilendiği tahmin edilmektedir.
• Halitosisin en yaygın nedeni ağız hijyeninin kötü olmasıdır.
• Eğer yiyecek parçacıkları ağızda kalıyorsa, bakterilerin parçalanması sülfür bileşiklerini üretir.
• Sigara içmek, diş çürüğü ve alkol tüketimi de dahil olmak üzere birtakım yaygın ağız kokusu sebepleri vardır.
• Ağzı nemli tutmak, ağız kokusunu azaltabilir.
• Çocuklarda ağız kokusu genellikle burun boşluğunda sıkışıp kalan bir maddeden kaynaklanır.
• Ağız kokusunun daha nadir nedenleri; bağırsak tıkanıklığı, ketoasidoz ve aspirasyon pnömonidir.
• Kötü nefes kokusu için en iyi tedavi dişleri düzenli fırçalama, diş ipi kullanımı ve hidrasyondur.
• Kilo vermek için yapılan diyetler, keton oluşması nedeniyle ağız kokusu yapabilir.

Halitosis Nedir?

Halitosis, halk arasında “ağız kokusu” olarak bilinir. Ağız kokusu, önemli psikolojik sıkıntıya neden olabilen yaygın bir sorundur. Bir takım potansiyel nedenler ve tedaviler mevcuttur.

Herkes ağız kokusu sorunu çekebilir; 4 kişiden 1 ‘inin bu sorunu yaşadığı tahmin edilmektedir. Halitosis, insanların diş bakımı talep ettikleri üçüncü en yaygın nedenidir (diş çürüğü ve diş eti hastalığından sonra).

Ağız kokusunun en yaygın nedeni kötü diş hijyenidir. Bakteriler yiyecek parçacıklarını parçalayarak koku oluşumuna neden olan sülfür bileşikleri üretir.

Ağız hijyeni ve sigarayı bırakmak gibi basit yöntemler ve yaşam tarzı değişiklikleri genellikle sorunu ortadan kaldırabilir. Kötü nefes kokusu devam ederse, bununla birlikte altta yatan nedenleri kontrol etmek için bir doktora gitmeniz önerilir.

Ağız Kokusu Belirtileri Nelerdir?

Ağız kokusu, altta yatan sorunun nedenine bağlı olarak değişebilir. Ağız kokusunu ölçmek için yakın bir arkadaşınıza veya akrabanıza sormanız en iyisidir. Kimseden yardım alamıyorsanız, kokuyu kontrol etmenin bir yolu bileğinizi yalamak, kurutmak ve koklamaktır. Kötü kokuyorsa, nefesinizin kötü kokması ihtimali yüksektir.

Bazı kişilerde ağız kokusu az veya hiç olmasa bile nefesleri konusunda endişe duyarlar. Bu durum halitofobi olarak adlandırılır ve obsesif ağız temizleme davranışına neden olabilir.

Ağız Kokusu Nedenleri Nelerdir?

Ağız kokusunun potansiyel nedenleri şunları içerir:

• Sigara: Tütün ürünleri kullanımı, ağız kokusuna neden olur. Ayrıca diş eti hastalığı da ağızda kötü bir kokuya neden olabilir.
• Yiyecekler: Dişlerde sıkışmış yiyecek parçacıklarının parçalanması kokulara neden olabilir. Soğan ve sarımsak gibi bazı gıdalar da ağız kokusu oluşturabilirler. Sindirildikten sonra, parçalanan ürünler kan içinde akciğerlere taşınır ve burada nefesi etkiler.
• Ağız kuruluğu: Tükürük doğal olarak ağzı temizler. Ağız doğal olarak kuru ise (örneğin, sabahları) veya belirli bir hastalıktan (örneğin, kserostomi) dolayı kuru ise, koku oluşabilir.
• Dental hijyen: Dişleri fırçalamak ve diş ipi kullanımı, kalıntı parçacıkların giderilmesini ve yavaş yavaş parçalanmasını sağlar ve kokunun oluşmasını önler. Fırçalama düzenli değilse, “plak” denilen bir bakteri filmi oluşur. Bu plak, dişetlerini tahriş edebilir ve “periodontitis” adı verilen dişler ve diş etleri arasında birikime neden olabilir. Düzenli veya düzgün şekilde temizlenmemiş protezler de ayrıca, halitosise neden olan bakterilerin üremesine yol açar.
• Şok diyetler: Oruç tutma, şok diyetler ve düşük karbonhidratlı beslenme programları halitosise neden olabilir. Bunun nedeni, “ketonlar” denilen kimyasalların üretildiği yağların parçalanmasıdır. Bu ketonların güçlü bir aroması vardır.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar tükürüğü azaltabilir ve bu nedenle kokuları arttırabilir. Diğer ilaçlar, parçalanır ve nefesle kimyasal salınırken koku üretebilir. Örnekler; angina tedavisinde kullanılan nitratlar, bazı kemoterapi ilaçları ve fenotiyazinler gibi bazı sakinleştiricileri içerir. Büyük dozlarda vitamin takviyeleri alan bireyler ayrıca ağız kokusu eğilimli olabilirler.
• Ağız, burun ve boğaz hastalıkları: Bazen küçük, bakteri kaplı taşlar boğazın arkasındaki bademcikler üzerinde oluşabilir (bademcik taşı) ve koku üretirler. Ayrıca, burun, boğaz veya sinüslerde görülen enfeksiyonlar veya inflamasyon (iltihaplanma) halitosise neden olabilir.
• Yabancı cisim: Ağız kokusu (özellikle çocuklarda), burun boşluğuna yabancı bir cisim tıkandığı takdirde ortaya çıkabilir.
• Hastalıklar: Bazı kanserler, karaciğer yetmezliği ve diğer metabolik hastalıklar ürettikleri kimyasalların spesifik karışımlarına bağlı olarak halitosis oluşturabilir. Gastroözofageal reflü hastalığı (GÖRH) mide asitlerinin düzenli reflüsünden dolayı kötü ağız kokusuna neden olabilir.

Ağız Kokusunun Nadir Görülen Ciddi Nedenleri

Daha önce de belirtildiği gibi ağız kokusunun en yaygın nedeni kötü ağız hijyenidir; ancak diğer durumlar da sorumlu tutulabilir. Kötü nefesin daha nadir nedenleri (halitosis) şunları içerir:

• Ketoasidoz: Diyabetli bir insanın insülin seviyesi çok düşük olduğunda, bedenleri artık şeker kullanamaz ve bunun yerine yağ depolarını kullanmaya başlar. Yağ bozulduğunda ketonlar oluşur ve birikir. Ketonlar çok sayıda bulunursa, zehirli olabilir ve kendine has ve tatsız bir nefes kokusu üretir. Ketoasidoz, ciddi ve potansiyel olarak hayatı tehdit eden bir durumdur.
• Bağırsak tıkanıklığı: Sürekli bir kusma dönemi varsa, solunum dışkı gibi kokabilir; özellikle de barsak tıkanıklığı varsa bu durum geçerlidir.
• Kronik böbrek yetmezliği: Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda amonyak veya idrara benzer bir koku olabilir. Normal olarak böbrekler tarafından giderilen atık ürünler kan dolaşımında birikmeye bırakılır.
• Bronşektazi: Hava yollarının normalden daha geniş olması, ağız kokusu oluşturan mukus oluşumuna izin veren uzun süreli bir rahatsızlıktır.
• Aspirasyon pnömonisi: Tükürük, yiyecek veya sıvılar nedeniyle akciğerlerin veya hava yollarının şişmesi veya enfeksiyonudur.

Halitosis Teşhisi

Genellikle, bir diş hekimi hastanın nefesini koklayarak, kokuyu altı puan yoğunluk ölçeğinde değerlendirir. Diş hekimi dilin arka tarafını kazıyabilir ve bu alan genellikle aroma kaynağı olabileceğinden kazıntı kokusunu alabilir. Kokuya daha hassas derecede algılayabilecek çok çeşitli sofistike dedektörler vardır, bunlar aşağıdakileri içerir:

1. Halimeter: Düşük sülfür seviyelerini tespit eder.
2. Gaz kromatografisi: Üç uçucu sülfür bileşiğini ölçer. Bunlar; hidrojen sülfür, metil merkaptan ve dimetil sülfürdür.
3. BANA testi: Halitosis nedenli bakteriler tarafından üretilen spesifik bir enzimi ölçer.
4. Beta-galaktosidaz testi: Enzim beta-galaktosidaz seviyelerinin ağız kokusu ile ilişkili olduğu bulunmuştur.

Halitosis Tedavisi

Ağız kokusunu azaltmak için başvurabileceğiniz en iyi yöntem, ağız hijyenidir. Kavitelerin önüne geçilmesini sağlar ve diş eti hastalıklarının olasılığını azaltır.

Bireylerin yılda iki kez kontrol için diş hekimini ziyaret etmeleri önerilir. Diş hekimi, antibakteriyel bir ajan veya antibakteriyel bir gargara içeren bir diş macunu önerebilirler. Alternatif olarak, eğer diş eti hastalığı mevcutsa, dişeti ve dişler arasındaki boşluklarda bakteri oluşumunu gidermek için profesyonel diş temizliği gerekebilir.

Ağız kokusunu gidermek için diğer yaşam tarzı değişiklikleri ve evde uygulayabileceğiniz yöntemler şunları içerir:

• Diş fırçalamak: Günde en az iki kez, ama tercihen her yemekten sonra dişlerinizi fırçalayın.
• Diş ipi: Diş ipi kullanımı, yiyecek parçacıklarının birikmesini ve dişlerin arasından plak oluşumunu azaltır. Fırçalama sadece diş yüzeyinin yaklaşık %60’ını temizler.
• Temiz protezler: Ağzınıza giren her şey (protez, köprü, ağız koruyucusu) her gün tavsiye edildiği gibi temizlenmelidir. Temizlik, bakterilerin oluşmasını ve ağza geri taşınmasını önler. Her 2-3 ayda bir diş fırçası değiştirmek de önemlidir.
• Dili fırçalamak: Bakteriler, gıda maddeleri ve ölü hücreler çoğunlukla dil üzerinde, özellikle sigara içenlerde veya özellikle ağız kuruluğu olanlarda oluşur. Bazen bir dil temizleyici kullanmak yararlı olabilir.
• Ağız kuruluğundan kaçınmak: Bolca su için. Alkol ve tütünden kaçının, ikisi de ağzı kurutur. Sakız veya tatlı (tercihen şekersiz) çiğnemek, tükürük üretimini teşvik etmeye yardımcı olabilir. Ağız kronik olarak kuruysa, doktor tükürük akışını uyaran ilaç reçete edebilir.
• Beslenme: Soğan, sarımsak ve baharatlı yiyeceklerden kaçının. Şekerli gıdalar da ağız kokusu ile bağlantılıdır. Kahve ve alkol tüketimini azaltın.

Yukarıda listelenen faktörler kontrol altına alınmasına rağmen nefes kokusu devam ediyorsa, kişide diğer hastalıkları ekarte etmek için daha ileri testler yapılması amacıyla bir doktora gitmesi önerilir.