Kistler: Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi

Kistler; kapalı kapsül veya sakkar benzeri yapılardır. Tipik olarak sıvı, yarı katı ya da gaz halinde malzeme ile doludurlar ve kabarcık gibi görünürler.

Kistler dokuda oluşur ve vücudun herhangi bir bölümünü etkileyebilirler. Mikroskobik boyuttan, daha büyük boyutlara kadar değişiklik gösterirler. Büyük kistler iç organların yerini alabilir.

Anatomide, bir kist, mesane gibi vücuttaki herhangi bir normal kesesi anlamına gelebilir. Bu makalede, kist, sıvı, gaz halindeki veya yarı katı maddeleri içeren anormal bir keseyi ifade eder.

Bir kist bulunduğu dokunun normal bir parçası değildir. Yakın dokuda ayrı bir zar ve bölünme vardır. Kistin dış veya kapsüler kısmına “kist duvarı” denir. Kese irin ile doluysa bir kist değildir, bu bir apsedir.

Kistler Hakkında Hızlı Bilgiler:

Kistler ile ilgili bazı önemli noktalar aşağıda kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Kistler kansersizdir ve sıvı, irin veya diğer gaz halindeki maddeler ile dolabilen kese benzeri bir yapıya sahiptir.
• Kistler yaygındır ve vücudun herhangi bir yerinde görülebilir.
• Kistlere genellikle enfeksiyon, sebase bezlerin tıkanması neden olur.
• Kistlerin patlaması, enfekte olması veya iltihaplanması gibi durumlar söz konusu değilse, ağrıya neden olması alışılmadık bir durumdur.
• Kistler tedavi olmadan ortadan kaybolma eğilimi gösterirler. Uzman tarafından boşaltılabilir, kortizonapisyon enjeksiyonu ile tedavi edilebilir veya cerrahi olarak çıkarılabilirler.
• Çoğu kist iyi huyludur. Bununla birlikte, bazı kistler tümör olabilir ve muhtemelen malign (kanserli) olabilir.
• Göğüs kistleri genellikle ağrılıdır ve meme muayenesi sırasında fark edilebilir.
• Böbrek ve karaciğer kistlerinde herhangi bir semptom bulunmaz ve MR, BT taraması veya ultrason bunları algılayana kadar fark edilmeyebilir.
• Aspirasyon sıvısı, bazen mevcut kanserli hücreler olup olmadığını araştırmak için incelenir.
• Bazı kistler, kronik ya da altta yatan bir tıbbi sorunun sonucu olarak ortaya çıkar. Bunlara “fibrokistik meme hastalığı” ya da “polikistik over sendromu” örnek verilebilir.

Kistler Neden Olur?

Kistlerin sık görülen sebepleri şunlardır:

• Tümörler
• Genetik hastalıklar
• Enfeksiyonlar
• Gelişmekte olan bir embriyo organında hata
• Hücrelerdeki bir kusur
• Kronik inflamatuvar hastalıklar
• Vücuttaki kanalların sıvı birikmesine neden olan tıkanıklıkları
• Parazit

Benign ve Malign Kistler:

Çoğu kist benign, yani iyi huyludur ve tıkanmış kanallar veya salgılar için diğer doğal vücut bölgelerinden kaynaklanmaktadırlar. Bununla birlikte, bazı kistler tümörler olabilir ve tümörler içerisinde oluşur. Bunlar potansiyel olarak malign, yani kötü huylu, kanserli olabilir. Örnekler arasında keratokistler ve dermoid kistler bulunur.

Kist Belirtileri Nelerdir?

Bulgular ve belirtiler, ne tür bir kiste bağlı olduğuna göre büyük ölçüde değişir. Çoğu durumda, hastanın derisinde kistler veya derinin hemen altında anormal bir yumru oluşumu fark edilir.

Meme bezlerinde (göğüslerde) bir kist kişinin kendi yaptığı muayene ile fark edilebilir. Göğüslerdeki kistler bir yumru gibi görünecektir. Göğüs kistleri genellikle ağrılıdır.

Beyindeki bazı kistler baş ağrısı ve diğer semptomlara neden olabilir.

Böbrek veya karaciğerdeki gibi birçok iç kist herhangi bir belirti göstermez ve görüntü taraması (MR taraması, CAT taraması, ultrasonografi) bunları algılayana kadar fark edilmeyebilir.

Kist Türleri Nelerdir?

En yaygın kist tiplerinden bazıları aşağıda listelenmiştir:

1. Akne Kistleri

Sivilce kistleri hakkındaki tüm yazıları diğer makalemizde okuyabilirsiniz: “Kistik akne nedir?”

2. Araknoid Kistler

Araknoid membran beyini örter. Fetal gelişme sırasında araknoid membran, beyin omurilik sıvısı anormal bir kese oluşturmak üzere ikiye katlanır veya bölünür. Bazı durumlarda doktor kistleri boşaltmaya ihtiyaç duyar. Araknoid kistler yenidoğan bebekleri etkileyebilir.

3. Baker Kistleri

Baker’s kistlerine ayrıca “popliteal kistler” denir. Hasta sıklıkla diz çıkıntısı ve diz arkasında sızdırmazlık hissi görür. Ağrı, diz uzatılırken veya fiziksel aktivite sırasında daha da kötüleşir. Bunlara genellikle artrit veya kıkırdak yıpranması gibi diz eklemindeki bir sorun neden olur.

4. Bartholin Kistleri

Bunlar, Bartholin bezlerinin kanalları (vajinanın içinde yer alan) bloke olursa ortaya çıkabilir. Hastalara ameliyat yapılabilir veya antibiyotikler reçete edilebilir.

5. Göğüs Kistleri

Meme kistleri sıklıkla ağrılıdır ve genellikle boşaltılması gerekir. Bazı çalışmalar meme kistlerinin meme kanseri riskinin yükselmesine işaret edebileceğini göstermiştir.

6. Şalazyon (Kapak) Kistleri

Çok küçük göz kapağı bezleri (meibom bezleri), göz kapaklarının kenarlarındaki küçük açıklıklardan çıkan bir yağlayıcı madde oluştururlar. Kanallar bloke edilirse kistler oluşabilir.

7. Kolloid Kistler

Bunlar beyinde jelatinimsi materyal içeren kistlerdir. Çoğu durumda, önerilen tedavi kistin cerrahi olarak çıkarılmasıdır.

8. Dentigeröz Kistler

Bunlar bir dişin tacını çevreleyen kistlerdir.

9. Dermoid Kistler

Dermoid kistler, yaşlı deri, kıl folikülleri, ter bezleri, hatta bazen uzun saç kümelerinin yanı sıra yağ, kemik, kıkırdak ve tiroit dokusu olan bir tür kisttir.

10. Epididimal Kistler

Bunlar, testislere bağlı damarlarda oluşan kistlerdir (spermatosel). Bu tip kistlerin doğurganlığı genellikle bozmadığı veya tedavi gerektirmediği tahmin edilmektedir. Rahatsızlığa neden olursa, doktor ameliyat önerebilir.

11. Ganglion Kistleri

Bunlarla ilgili daha fazla bilgiyi özel makalemizde bulabilirsiniz: “Ganglion kisti nedir?”

12. Hidatik Kistler

Nispeten küçük bir tenya, akciğerler veya karaciğerde kist oluşturur. Tedavi, cerrahi ve ilaç içerir.

13. Yumurtalık Kistleri

Yumurtalık kistlerinin çoğu benign, iyi huyludur. Bazıları kadınların gebe kaldığı gibi büyük olabilir. Bir kadının üreme yıllarında 5 cm uzunluğunda veya daha düşük yumurtalık kistleri yaygındır. Kadınların yaklaşık %20’sinde hayatlarının bir döneminde yumurtalık kisti veya yumurtalık tümörü teşhisi konabilir. Küçük bir yüzdesine yumurtalık kanseri teşhisi konulmaktadır.

14. Pankreatik Kistler

Çoğunda psödokistler vardır. Gerçek kistlerde bulunan hücre tipine sahip değildirler. Normalde, mide veya bağırsak gibi diğer organlarda bulunan hücreleri içerebilirler.

15. Periapikal Kistler

Bunlar “radiküler kistler” olarak da bilinir. Odontojenik (dişlerin oluşumu ve gelişimi ile ilgili) en yaygın olanıdır.

16. Pilar Kistler

Bunlara “triküelemmal kistler” de denir. Bunlar kıl folikülünden oluşan ve çoğunlukla kafa derisinde bulunan sıvı dolu kistlerdir.

17. Pilonidal Kistler

Bu kistler, kuyruk kemiği yakınlarındaki (alt sırtta) deride oluşur ve bazen içe dönük kıllar içerebilir. Bu tür kist bazen cilde bir delik veya boşluk oluşturan kümeler halinde büyür.

18. Renal Kistler (böbrekler)

Böbreklerde çeşitli kist türleri gelişebilir. Soliter kistler sıvı içerir ve bazen kan da içerebilir. Bazıları doğumda bulunur. Diğerlerine kanal tıkanıklığı neden olabilir. Böbrek vasküler hastalıkları olan hastalarda kan damarlarının dilatasyonu sonucu kistler oluşabilir.

19. Pineal Bez Kistleri

Bunlar beynin pineal bezinde oluşan benign (iyi huylu) kistlerdir. Otopsi kayıtlarına göre, epifiz bezi kistleri oldukça yaygındır.

20. Sebase Kistler

Deride bir gözenek veya kıl folikülünün içine yerleşebilen ve kalın, yağlı maddelerle dolu bir yumru oluşturabilen yağ asidi ile yağlanmıştır. Sebase kistler en sık yüz, sırt, kafa derisi ve skrotum derisinde bulunur.

21. Tarlov Kistleri

Bunlar ayrıca perinöral veya perineurial kistlerin yanı sıra “sakral sinir kökü kistleri” olarak da bilinir. Kistler omurganın tabanında bulunur ve beyin omurilik sıvısı ile doldurulur.

22. Vokal Fold Kistleri

İki türü vardır: mukus tutulma kistleri ve epidermoid kistler. Vokal kıvrım kistleri hastanın konuşmasının kalitesine müdahale edebilir. Bazen ses tellerine aynı anda birden fazla ton üretir (diplofoni), ses kısıklığı ve nefesli konuşma (disfoni).

Kist Tedavisi

Kistlerin tedavisi; kist tipi, nerede olduğu, boyutu ve neden olduğu rahatsızlığın derecesi gibi çeşitli faktörlere bağlı olacaktır.

Semptomlara neden olan çok büyük bir kist ameliyat ile çıkarılabilir. Bazen doktorlar boşluğa iğne veya kateter sokarak kisti boşaltmaya veya aspirasyona karar verebilirler. Kist kolayca erişilebilir değilse, drenaj veya aspirasyon genellikle radyolojik görüntüleme yardımı ile yapılır. Böylece doktor iğne veya kateteri hedef bölgeye doğru şekilde yönlendirir.

Bazen aspire edilen sıvı, kanserli hücrelerin mevcut olup olmadığını belirlemek için mikroskop altında incelenir. Doktor kistin kanserli olabileceğinden şüphelenirse cerrahi olarak çıkarılabilir veya kapsülün (kist duvarı) biyopsisi yapılabilir.

Birçok kist, fibrokistik meme hastalığı veya polikistik over sendromu gibi hastalığın ortaya çıktığı kronik veya altta yatan bir sağlık sorununun sonucu olarak oluşur. Bu tür durumlarda tedavi odağı altında yatan hastalıktır.