Böbrek Kanseri: Belirtileri, Nedenleri, Tanı ve Tedavisi

Böbrek kanseri vakalarının çoğu 60 yaş üzerindeki insanlarda gelişir. Ancak bazen gençleri de etkilemektedir. En sık görülen semptom ise, idrardaki kandır. Böbrek kanseri erken evrede teşhis edildiği takdirde, iyi bir tedavi şansı bulunur. Genel olarak, kanser ne kadar ileri olursa (büyür ve yayılırsa), tedavinin iyileştirme şansı o kadar az olur. Bununla birlikte, tedavi genellikle kanser gelişimini yavaşlatabilir.

Böbrek Nedir? Görevleri Nelerdir?

Vücudumuzda karın üst kısmının yanlarında, bağırsağın arkasında ve omurganın her iki yanına uzanan iki adet böbrek bulunmaktadır. Her iki böbrek de büyük portakal büyüklüğündedir, ancak fasulye şeklindedir.

• Büyük renal arter her bir böbrekte kanı alır. Arter, böbrek boyunca birçok minik kan damarına (kılcal damarlara) bölünür. “Nefron” adı verilen böbreklerdeki en küçük yapılar, kılcal damarlarda bulunan kanı filtreler. Kılcal damarların duvarları boyunca nefronlar ile filtreli su ve atık maddelerle idrarı oluşturur. İdrar her nefronun bir parçası olan ince kanalları boyunca idrar böbrek iç kısmına (renal pelvis) boşaltan daha büyük kanallara geçer.
• İdrar her iki böbrekten mesaneye giden “üreter” denilen bir tüpten geçer.
• İdrar, “üretra” adı verilen tüp üzerinden geçirilene kadar mesanede saklanır.
• Her bir böbrekteki temizlenen (filtrelenmiş) kan, büyük bir böbrek damarına toplar ve kanı kalbe doğru geri alır.

Böbreklerdeki bazı özel hücreler aşağıdakiler de dahil olmak üzere hormonlar üretir:

1. Renin: Kan basıncını düzenlemeye yardımcı olur.
2. Eritropoietin: Kemik iliğini kırmızı kan hücreleri oluşturmaya teşvik eder.
3. Kalsitriol: Kandaki kalsiyum seviyesinin düzenlenmesine yardımcı olur.

Normalde iki adet böbreğimiz olmasına rağmen, sadece bir sağlıklı böbrekle gayet sağlıklı bir şekilde yaşanılabilir.

Böbrek kanserinin çeşitli türleri vardı. Ancak, çoğu durumda renal hücreli kanserdir. Buna bazen renal adenokarsinom, renal hücreli karsinom veya hipernefrom denir.

Renal Hücreli Kanser Nedir?

Bu tip bir kanser, bir böbrek tübülünde bulunan ve kanserli (habis) hale gelen bir hücreden gelişir. Kanser büyür ve böbrekte bir tümöre dönüşür. Tümör büyüdükçe:

• Etkilenen böbrek daha büyük olma eğilimindedir.
• Zamanla tümör böbrek duvarı boyunca büyür ve omurga, karaciğer, yakındaki büyük kan damarları çevresindeki kaslar gibi yakın doku ve organları istila edebilir.
• Bazı hücreler lenf kanallarına veya kan dolaşımına karışabilir. Kanser daha sonra yakındaki lenf nodlarına veya vücudun diğer alanlarına yayılarak, metastaz

Renal hücreli kanserler, hücrelerin mikroskop altında belirli özelliklerine bakarak çeşitli alt tiplere ayrılabilir. Örneğin, çoğu berrak hücre renal hücresi kanseri’dir. Bununla birlikte, sarkomatoid renal hücreli karsinom veya granüler renal hücreli kanserler gibi başka bazı türleri de ortaya çıkar. Kanser alt tipini bilmek önemlidir. Çünkü bazıları tedaviye diğerlerinden daha iyi yanıt verir.

Diğer Böbrek Kanseri Türleri:

Bazı nadir türler böbrekte bulunan diğer hücre türlerinden kaynaklanır. Örneğin:

• Transizyonel hücreli (ürotelyal) kanserler, transizyonel hücrelerinden kaynaklanan kanserlerdir. Bunlar renal pelvise, üreterlere ve mesaneye sıralı hücrelerdir. Transizyonel hücre kanseri mesanede yaygındır, ancak bazı vakalarda renal pelvisinde gelişir.
• Wilms tümörü ve böbreklerin berrak hücreli sarkomları, yalnızca çocuklarda gelişen böbrek kanseri tipleridir.

Not: Bu yazının geri kalanında sadece renal hücreli böbrek kanseri hakkında bilgiler yer almaktadır.

Böbrek Kanseri Nedenleri Nelerdir?

Kanserli bir tümör anormal bir hücreden başlar. Bir hücrenin kanserli olmasının kesin nedeni belli değildir. Bir şeyin hücredeki bazı genlere zarar verdiği veya onu değiştirdiği düşünülmektedir. Bu hücreyi anormal yapar ve kontrol dışı büyüyerek, çoğalmasına yol açar.

Böbrek kanseri tanısı konulan pek çok kişide kanser belirgin bir sebep olmadan gelişir. Bununla birlikte, bazı risk faktörleri böbrek kanserine yakalanma olasılığını artırır. Bu bilinen risk faktörleri şöyledir:

• Yaş: Çoğu böbrek kanseri teşhisi 60 yaş üstü kişilerde görülmektedir. 50 yaşın altındaki insanlarda nadiren görülür. Erkeklerde daha sık tanı konur.
• Sigara: Böbrek kanseri vakalarının yaklaşık üçte birinin sigara içilmesinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Tütün içerisindeki kimyasallardan bazıları vücuda girer ve idrarla dışarı atılır. İdrardaki bu kimyasallar, böbrek tübül hücrelerine zararlı (kanserojen) olabilir.
• Diğer kimyasal kanserojenler: Bazı iş yeri kimyasalları böbrek kanseri riskinde artışa neden olmuştur. Örneğin; asbest, kadmiyum ve bazı organik çözücüler.
• Obezite: Böbrek kanseri için belirlenmiş bir risk faktörüdür. Böbrek kanseri vakalarının yaklaşık dörtte biri aşırı kilolu olmak ile ilişkilidir.
• Böbrek diyalizi: Uzun vadeli diyaliz hastalarının riski artar.
• Yüksek tansiyon (hipertansiyon): Yüksek kan basıncı olan insanlarda daha büyük bir risk söz konusudur.
• Genetik faktörler: Bazı durumlarda rol oynayabilir. Örneğin; Von Hippel-Lindau sendromu, Birt-Hogg-Dube sendromu ve tüberoz sklerozu gibi bazı nadir görülen genetik bozukluğu olan insanların böbrek kanserine yakalanma riski yüksektir.

Böbrek Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Böbrek kanseri olan birçok kişide, özellikle kanser küçük olduğunda hiçbir belirti yoktur. Kanser ilerledikçe aşağıdaki belirtiler ortaya çıkabilir.

İdrarda kan:

Birçok durumda, ilk belirti, genellikle ağrısız idrarda kan (hematüri)  görülmesidir. İdrardaki kan, zaman zaman tümör kanadığında gelip gidebilir. Mesane veya böbrek enfeksiyonları, böbrek iltihabı, böbrek taşları gibi kanser dışı hastalıklar da idrarda kan nedenleri olabilir. Bu semptomu doktorunuza bildirmeniz önemlidir.

Diğer belirtileri:

Böbrek tümörü büyüdükçe aşağıda yer alan belirtiler ortaya çıkabilir:

• Karın kenarında veya arkasında ağrı veya rahatsızlık (bel ağrısı)
• Yüksek ateş ve terleme
• Bir böbrek üzerindeki bölgede şişlik
• Yorgunluğa neden olan anemi. Ayrıca soluk görünebilirsiniz.
• Bazı renal hücreli tümörler anormal miktarda belirli hormonlar üretir. Bu, aşağıdaki gibi sorunlara neden olabilir:
  • Yüksek kan kalsiyum seviyesi; susuzluk artışı, hasta hissi, yorgunluk ve kabızlık gibi çeşitli belirtilere neden olabilir.
  • Çok fazla kırmızı kan hücreleri (polisitemi) yapılır.
  • Yüksek tansiyon (hipertansiyon).

Kanser büyüdükçe, kendinizi genel olarak iyi hissetmeyebilir ve kilo alabilirsiniz. Kanser vücudun diğer bölgelerine yayılırsa, başka belirtiler ortaya çıkabilir.

Böbrek Kanseri Teşhisi ve Evrelemesi

Yukarıda listelenen belirtilerden ve bulgulardan dolayı böbrek kanseri olduğunuzdan şüphelenilebilir ve daha sonra tanıyı doğrulamak için testler düzenlenebilir. Bununla birlikte, gelişmiş ülkelerde böbrek kanserlerinin yaklaşık yarısında herhangi bir semptom gelişmeden teşhis konur. Başka bir sağlık sorunu nedeniyle yapılan taramalar veya tanı testleri ile de tesadüfen böbrek kanseri teşhisi yapılabilir.

Tanıyı doğrulamak için yapılan testler:

Böbrek ultrasonografisinde genellikle böbrek kanseri tespit edilebilir. Böbrek kanseri şüphesi varsa, ultrason genellikle ilk testlerden biridir. Ultrason taraması, vücudunuzdaki organların ve yapıların görüntülerini oluşturmak için ses dalgalarını kullanan güvenli ve ağrısız bir testtir.

Tanı konusunda şüpheleniliyorsa, bilgisayarlı tomografi (BT) taraması denilen daha ileri bir tarama kullanılabilir.

Böbrek Kanseri Evrelemesi:

Eğer böbrek kanseri tanısı konursa, diğer tanı testleri önerilir. Bunlar arasında karın ve göğüs için BT taraması veya manyetik rezonans görüntüleme (MR) taraması, göğüs radyografisi, böbrek fonksiyon testleri ve bazen diğer testler sayılabilir. Bu değerlendirmeye “kanser evrelemesi” denir.

Evrelemenin amacı, şunları bulmaktır:

• Böbrekteki tümör ne kadar büyüklükte ve böbrek dışına yayılıp yayılmadığı
• Kanserin lokal lenf nodlarına yayılıp yayılmadığı
• Kanserin vücudun diğer alanlarına yayılıp yayılmadığı (metastaz)

Kanser evresini bulmak, en iyi tedavi seçeneklerine karar verilmesine yardımcı olur. Ayrıca, prognoz hakkında bilgi verir.

Böbrek Kanseri Tedavisi

Böbrek kanseri tedavi seçenekleri ameliyat, radyoterapi, arter embolizasyonu ve immünoterapidir. Genel olarak, kemoterapi renal hücreli kanserde diğer kanser türlerindeki gibi etkili olmaz. Bu nedenle, kemoterapi genellikle bir tedavi olarak kullanılmaz. Her olgu için tavsiye edilen tedavi, aşağıdaki gibi çeşitli faktörlere bağlıdır:

• Kanserin evresi (kanser ne kadar büyük olduğu ve yayılımı)
• Kanserin kesin alt tipi veya derecesi
• Genel sağlık

a) Ameliyat

En yaygın cerrahi tedavi, böbrek etkilenen kısmının, bazen tamamının ameliyatla çıkarılmasıdır. Bu genellikle açık cerrahi olarak yapılır. Kanser erken evredeyse ve yayılmamışsa, tek başına cerrahi tedavi edici olabilir. Kanser vücudun diğer bölgelerine yayılırsa, etkilenen böbrek kısmının alınması ameliyatı genellikle diğer tedavilere ek olarak tavsiye edilebilir.

Bazı durumlarda, cerrahi vücudun başka bir bölgesine yayılmış sekonder bir böbrek tümörünü çıkarmak için yapılır. Örneğin, karaciğer veya akciğerde gelişen bazı sekonder tümörler cerrahi girişimle çıkarılabilir.

b) Radyoterapi

Radyoterapi, kanserli (malign) dokular üzerine yoğunlaşan yüksek enerjili ışın demetleri kullanılan bir tedavidir. Bu kanser hücrelerini öldürür veya kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller. Bir ameliyattan sonra geride bırakılmış olabilecek kanserli hücreleri öldürmeyi amaçlayan cerrahiye ek olarak radyoterapi önerilebilir.

Ameliyat yerine radyoterapi, hastanın genel sağlık durumu kötü olduğunda primer kanseri tedavi etmek için kullanılabilir. Aynı zamanda kemik veya beyinde gelişen sekonder tümörler gibi diğer bölgelere yayılmış böbrek kanseri tedavisinde de kullanılır.

c) Arter Embolizasyonu

Bu tedavi seçeneği ameliyat yerine (örneğin ameliyat mümkün değilse) kullanılabilir. Bu tedavinin amacı, kan ile böbrek tümörünü besleyen kan damarını (arter) bloke etmektir. Bunu yapmak için kasıktaki bir kan damarına kateter sokulur. Röntgen rehberliğinde kateter etkilenmiş böbrekteki kan damarına itilir ve kan damarı tıkanır. Daha sonra tümör kan dolaşımından yoksun bırakılır ve böylece ölür.

d) İmmünoterapi

Bazen biyolojik tedavi de denir. Bu tedavide kanserli hücrelere saldırmak amacıyla bağışıklık sistemini uyarmak için ilaçlar kullanılır.

e) Diğer Tedaviler

Sedasyon ile lokal anestezi veya genel anestezi kullanılarak, böbrek kanseri tedavisinde bir seçenek olarak radyofrekans (deriden geçen elektrotlar kullanılarak) veya kriyoterapi (cilt yoluyla veya bir laparoskop kullanılarak prob yerleştirilir) kullanılabilir. Radyofrekans, hedef bölgedeki tümör dokusunu yok etmek için bir elektrot vasıtasıyla gönderilir. Kriyoterapi, çevresindeki dokuyu tahrip etmeyi içerir. Geri dönüşümsüz elektroporasyon (IRE) ile kanser hücreleri tahrip edilebilir. Bu tedaviler yalnızca doktorların bunları yapmak için eğitildiği uzman merkezlerde bulunabilir.