Çölyak Hastalığı Nedir? Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Çölyak hastalığı; glutene karşı bir bağışıklık reaksiyonundan kaynaklanan bir hastalıktır. Çölyak hastalığı, her yaştan genetik olarak yatkın insanları etkileyebilir. Ancak, sıklıkla bebeklik döneminde başlar. Belirtiler arasında kronik ishal, kilo kaybı ve yorgunluk bulunur. Ancak bazı durumlarda bozukluk asemptomatik olabilir, yani semptom yoktur.

Çölyak Hastalığı Nedir?

Çölyak hastalığına buğday, arpa, çavdar ve bazen yulaflarda bulunan bir gluten proteini olan gliadin‘e karşı bir reaksiyon neden olur.

“Çölyak hastalığı neden olur?” Çölyak hastalığında ince bağırsağın iç astarının iltihabı ve tahrip edilmesi, beslenmede glutene karşı alerjik reaksiyona neden olur. Bu kronik sindirim bozukluğu mineral ve besin maddesinin emilimini engeller.

Çölyak hastalığının tedavisi yoktur; bu bozukluğun tek etkili tedavisi glutensiz beslenmedir.

Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

“Çölyak hastalığı nasıl anlaşılır?” Çölyak hastalığının semptomları ve bulguları şiddetli ila hafif derecelerde değişebilir. Çölyak hastalığı bazen herhangi bir belirtiye neden olmayabilir.

Hafif hastalığı olan pek çok yetişkinde yorgunluk ve anemi görülür veya şişkinlik, abdominal distansiyon ve fazla gaz gibi belirsiz karın rahatsızlığı olabilir.

Çölyak hastalığı kalıcı bir hastalıktır ve etkileri kişinin yaşam süresi boyunca zaman zaman değişebilir.

Bazı semptomlar, diğer organlarda, bağırsağın kendisi dışında oluşabilir.

Bazı belirtiler ve semptomlar, bozukluğun yol açtığı malnütrisyon ve yetersiz beslenmeye bağlıdır. Belirtilerin kişiden kişiye büyük farklılık gösterebileceği de belirtilmelidir. Çölyak hastalığının yüzlerce farklı belirtisi ve semptomu vardır.

Çölyak hastalığının bazı ortak semptomları şunları içerir:

• Karın krampları, gaz ve şişkinlik
• Kemik ve eklem ağrısı
• Depresyon
• İshal
• Kolay morarma
• Çocuklarda gelişim eksikliği
• Gaz
• Vücudun su tutması
• Kötü kokulu dışkı
• Gastrit, gastrointestinal semptomlar (kanama dahil)
• Genel güçsüzlük, halsizlik, yorgunluk
• Yağlı dışkı
• Sürekli açlık
• Demir eksikliği anemisi
• Sinirlilik
• İnfertilite (kısırlık)
• Malnütrisyon
• Ağız yaraları
• Kas kaybı, kas güçsüzlüğü, kas krampları
• Bulantı ve kusma
• Sinir hasarı (bacaklarda ve ayaklarda karıncalanma)
• Burun kanaması
• Besin eksiklikleri
• Obezite
• Osteoporoz
• Panik atak
• Kırmızı idrar
• Cilt döküntüsü
• Mide rahatsızlığı, karın ağrısı
• Sağlıksız soluk görünüm
• Vertigo
• B12, D, ve K vitaminleri eksiklikleri
• Kilo kaybı
• Bir dereceye kadar laktoz intoleransı gelişebilir
• Dermatitis herpetiformis (tipik olarak dirsekler, dizler ve kalçalarda oluşan döküntüler)

Not: Bazen semptomlar net değildir ve hasta kendisini genel olarak iyi hissetmemektedir.

Çölyak Hastalığı Teşhisi

Diğer hastalıklar aynı belirtileri ve semptomları üretebilir ve çölyak hastalığı (pankreas yetersizliği, ince bağırsakta Crohn hastalığı, irritabl bağırsak sendromu ve bakterilerin küçük bağırsakta büyümesi) ile karışabilir.

Ayrıca Bakınız: Crohn Hastalığı Nedir?

1) Kan testleri

Çölyak hastalığı için spesifik olan kan testleri, antigliadin antikorları, endomysial antikorlar ve anti-doku transglutaminaz antikorlarını içerir. Kan, AGA (Antiglyadin) ve EmA (Andomysium Antikorları) için taranır.

2) İnce bağırsak biyopsisi

Bu prosedür, çölyak hastalığı için en doğru test olarak düşünülmüştür. Endoskopi sırasında bağırsak astarının örnekleri alınır. Genellikle teşhis doğruluğunu artırmak için birkaç numune alınır.

Çölyak Hastalığı Tedavisi

“Çölyak hastalığı nasıl geçer?” Standart tedavi, yaşam kalitesi için gluteni tamamen önlemektir. Çölyak hastası olan hastalar ömrünün sonuna kadar gluten içeren tüm ürünlerden kaçınmalıdır. Fayda gösteren tek tedavi budur. Beslenme kuralına sıkı sıkı sıkıya bağlı kalarak, bağırsakların iyileşmesine izin verilir. Çoğu durumda tüm semptomların sona ermesi sağlanır.

Glutten içermeyen bir beslenme zor olabilir. Birçok üründe gluten bulunur. Çölyak hastalığınız varsa, nitelikli bir diyetisyenden tavsiye alabilirsiniz. Hastaların kendilerini eğitmeleri esastır.

Hastalar hangi gıdaların gluten içerdiğini ve hangi gıdaların güvenli olduğunu bilmelidirler. Kısıtlamalara rağmen dengeli bir diyet yapmayı öğrenmelidirler.

Beslenmeye dikkat edilmemesi, nüksetmesine yani belirtilerin tekrarlamasına neden olabilir. Piyasada glutensız etiketli çok çeşitli ürünler vardır. “Glutensiz” terimi genellikle genel olarak olmamasından ziyade zararsız bir seviyede gluteni belirtmek için kullanılır.

Glutensiz ürünlerin etiketlenmesi ile ilgili düzenlemeler ülkeye göre değişir. Bu nedenle hastalar dikkatli kullanmalıdır.

Glutensiz Beslenme ve Glutensiz Diyet

Glutensiz beslenmenin genel kuralları arasında şunlar bulunur:

• Buğday, çavdar, kepek, zenginleştirilmiş un, bulgur ve arpadan (tahıllar, ekmekler, makarna, krakerler, kek, kurabiyeler gibi) yapılan yiyeceklerden kaçının.
• Bira ve tahıl esaslı alkolden kaçının.
• Yulaftan kaçının. Bazı yulaf işlenmesine buğdayla kontamine olabilir. Bazı durumlarda, tıbbi denetim altında az miktar yulaf diyetine izin verilir.
• Gluten içerebilecek işlenmiş gıdalar (konserve çorbalar, salata sosu, çeşni, dondurma, şekerleme çubukları, hazır kahve, ketçap, hardal, işlenmiş konserve etler, sosisler gibi) dikkatli olun.
• Herhangi bir ürünü satın almadan veya tüketmeden önce yiyecek ve ürün etiketlerini okuyun. İmalatçılar, yiyecek ürünlerini yapmak için kullanılan maddeler hakkında bilgi vermek zorundadırlar. Gluten içeren dolgu maddeleri bazı reçeteli ve reçetesiz ilaçlarda bulunur. Gluten birçok vitamin ürünleri, tabletler, vitamin preparatları ve hatta ruj, dudak parlatıcısı ve diş macunu gibi kozmetik ürünlerinde de bulunabilir.
• Laktoz içeren sütten ve diğer süt ürünlerinden kaçının. Tedavi edilmeyen çölyak hastalığı olan bireyler genellikle laktoza tolerans göstermez. Başarılı bir şekilde, süt ürünleri yavaş yavaş diyet içine yeniden konabilir.
• Tahıl olmayan karbonhidrattan zengin gıdalar; örneğin patates ve muz tüketimi güvenlidir. Gluten içermezler ve belirtileri tetiklemezler.

Beslenme bozukluğunun neden olduğu eksiklikler riskini azaltmak için vitamin ve mineral takviyeleri alınması önerilebilir.

Tedavi edilmediğinde, çölyak hastalığı belirli kanser türlerini geliştirme riskini artırabilir. Yayınlanan araştırmalara göre “çölyak hastalığı bağırsak lenfoma ve diğer kanser türleriyle, özellikle ince bağırsak adenokarsinoması, farinks ve özofagus kanseri riskini arttırabilir.”

Çölyak hastalığının komplikasyonları arasında ince bağırsak ülseri de bulunmaktadır. Dahası, eğer bu kronik sindirim bozukluğu uygun şekilde tedavi edilmezse, hastanın yaşam kalitesi ciddi şekilde zayıf düşebilir.