İdrar Yolu Enfeksiyonu: Nedenleri, Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

İdrar yolu, vücutta atık ve aşırı suyun giderilmesini sağlayan bir sistemdir. Mesane, böbrekler, üreterler ve üretradan oluşur. Böbrekler, kan filtrelemekte ve atık ve fazla suyu gidererek idrar oluşturmaktadır. Bu idrar üreterlerin altına inmekte ve idrar yolundan (üretra) geçmeye hazır hale gelene kadar mesanede depolanmaktadır.

Üretra açıklığı erkeklerde penisin sonudur ve kadınlarda vajinanın önüdür.

İdrar yolu, üst üriner sisteme ve alt üriner sisteme bölünebilir. Üst idrar yolları böbrekler ve üreterlerden oluşur ve alt idrar yolları mesane ve üretradan oluşur.

İdrar yolu enfeksiyonlarına, idrar yollarında vücudun savunmasını yenen bakteriler gibi mikroplar neden olur. İdrar yolu enfeksiyonları, üriner sistemin farklı bölümlerine farklı isimler verebilir:

1. Mesane enfeksiyonu: Sistit
2. Üretra enfeksiyonu: Üretrit
3. Böbrek enfeksiyonu: Piyelonefrit

Üreterler çok nadiren enfeksiyon bölgesidir.

İdrar Yolu Enfeksiyonları Hakkında Hızlı Bilgiler:

İdrar yolu enfeksiyonu ile ilgili bazı temel bilgiler aşağıda kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Kadınların %40-50’sinde yaşamları boyu en az bir defa idrar yolu enfeksiyonu oluşur. % 20-30 oranında tekrarlayan bir idrar yolu enfeksiyonudur (6 ayda 2 enfeksiyon veya yılda 3’ten fazla enfeksiyon).
• Kadınların yaşam boyu idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma riski %50’den fazladır.
• İdrar yolu enfeksiyonlarının çoğunluğuna “E. Coli bakterisi” neden olur.
• Genel belirtiler idrar yapma zorluğu, sık sık dürtü ve idrar yaparken acı ve yanma hissi içerir.
• İdrar yolu enfeksiyonu genellikle bir idrar örneği testine ve belirtilere dayanarak teşhis edilir.
• İdrar yolu enfeksiyonları genellikle antibiyotikler ile tedavi edilir. Ancak, antibiyotik kullanımı da risk faktörüdür.
• Şeker hastalığı olması, ped ve sperm öldürücü ilaçların kullanımı, sık ilişki, yeni bir partner veya birden fazla partner ile cinsel ilişki riski artırır.
• Komplike olmayan idrar yolu enfeksiyonları 2-3 günlük tedaviyle tedavi edilebilir.
• İdrar yolu enfeksiyonlu genç kadınların çoğunda komplikasyonsuz idrar yolu enfeksiyonları olarak görülür.
• Üriner sistem enfeksiyonu olan erkeklerin, aksi ispatlanamayacak kadar karmaşık idrar yolu enfeksiyonlarına sahip olduğu düşünülmelidir.
• Ağır vakalarda, idrar yolu enfeksiyonlu ağır hastaların hastaneye kaldırılması gerekebilir.
• İdrar yolu enfeksiyonu gebelikte yaygın görülmez. Ancak, böbrek enfeksiyonuna neden olma olasılığı daha yüksektir ve anne ve bebek sağlığı için çok tehlikeli olabilir.

Üriner Sistem Enfeksiyonu Nedir?

İdrar yolu enfeksiyonu (İYE), üriner sistemin herhangi bir yerinde bir enfeksiyondur. Enfeksiyonların çoğu alt idrar yollarını içerir.

Üriner sistem enfeksiyonları, vücudun en yaygın ikinci enfeksiyon türüdür.

Tüm kadınların %50’sinden fazlası yaşamları boyunca en az bir defa idrar yolu enfeksiyonu olur ve %20-30’unde tekrar eder. Anatomik farklılıklar yüzünden kadınların erkeklerden daha fazla idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma olasılığı daha yüksektir. Üretra kadınlarda, erkeklerdekinden daha kısadır ve anüse daha yakındır. Bu da bakterilerin mesaneye transfer edilme olasılığını artırır.

Gebe kadınların diğer kadınlardan daha fazla bir idrar yolu enfeksiyonu yaygın değildir. Ancak bir gebe kadında görülürse, hamilelikteki idrar yollarını etkileyen anatomik değişiklikler nedeniyle böbreklere kadar gitme olasılığı daha yüksektir.

Gebelikte idrar yolu enfeksiyonu hem anne, hem de bebeğin sağlığı için tehlikeli olabilir. Çoğu gebe bakteri açısından asemptomatik olsa bile, profilaktik antibiyotikler ile tedavi edilir.

Çoğu idrar yolu enfeksiyonu ciddi değildir. Ancak bazıları, özellikle üst üriner sistem enfeksiyonlarında ciddi sorunlara neden olabilir. Tekrarlayan veya uzun süreli böbrek enfeksiyonları (kronik) kalıcı zarara neden olabilir ve bazı ani böbrek enfeksiyonları (akut) hayatı tehdit edebilir. Özellikle de septisemi (kan dolaşımına giren bakteriler) meydana gelirse bu geçerlidir. Düşük doğum ağırlığı veya erken doğum riski de artabilir.

Ayrıca Bakınız: Böbrek Enfeksiyonu Hakkında Bilgiler

İdrar Yolu Enfeksiyonları Sebepleri Nelerdir?

“İdrar yolu enfeksiyonu neden olur?” mikroplar vücudun doğal savunmalarını geçmeyi başarırken ortaya çıkar.

İdrar yolu enfeksiyonu vakalarının büyük çoğunluğuna genellikle sindirim sisteminde bulunan bakteri “Escherichia coli (E. coli)” neden olur. “Klamidya ve Mikoplazma” bakterileri üretraya bulaşabilir; mesaneyi etkilemez.

Herhangi bir yaş ve cinsiyete sahip herkeste idrar yolu enfeksiyonu oluşabilir. Ancak, bazıları diğerlerinden daha fazla risk altındadır.

Aşağıdaki faktörler, idrar yolu enfeksiyonuna yakalanma riskini arttırabilir:

• Cinsel ilişki (özellikle daha sı ve birden fazla partner olması)
• Diyabet
• Zayıf kişisel hijyen
• Mesaneyi tamamen boşaltma problemleri
• Üriner kateter olması
• Bağırsak inkontinansı
• Tıkanmış idrar akışı
• Böbrek taşı
• Bazı doğum kontrol ilaçları
• Gebelik
• Menopoz
• İdrar yolları ile ilgili prosedürler
• Bastırılmış bağışıklık sistemi
• Uzun süre immobilite
• Spermisit ve tampon kullanımı
• Ağır antibiyotik kullanımı (bağırsak ve idrar yollarının doğal florasını bozabilir)

İdrar Yolu Enfeksiyonları Belirtileri Nelerdir?

Üriner sistem enfeksiyonu semptomları yaş, cinsiyet, kateter varlığı ve üriner sistemin hangi kısmına bulaşmış olduğuna göre değişebilir.

Üriner sistem enfeksiyonunun sık görülen semptomları şunları içerir:

• Sık idrara çıkma dürtüsü
• Bulanık, kanlı veya güçlü kokulu idrar
• İdrar yaparken ağrı veya yanma hissi
• Mide bulantısı ve kusma
• Kas ağrıları ve karın ağrısı

Kateter bulunan insanlarda ateşlenme semptom olarak görülür; bu da teşhisi sorunlu hale getirir.

Akut Pyelonefrit

Böbrek enfeksiyonu geçiren bir kişi üst sırt ve yan karın ağrısı, yüksek ateş, titreme, yorgunluk ve zihinsel değişiklikler yaşayabilir.

Sistit

Eğer bir kişi mesane enfeksiyonu geçirirse, düşük ateş ve karında basınç ve kramplar görülebilir.

İdrar Yolu Enfeksiyonları Teşhisi ve Tanı Testleri

Tanı genellikle semptomları sorguladıktan ve idrar örneğini test edip; beyaz kan hücrelerinin, kırmızı kan hücrelerinin ve bakterilerin varlığını değerlendirdikten sonra yapılır.

Tekrarlayan idrar yolları enfeksiyonu varsa, sağlık uzmanı anatomik sorunların veya işlevsel konuların değerlendirilmesi için daha ileri tanı testleri isteyebilir. Bu tür testler aşağıdakileri içerebilir:

1. Görüntüleme testleri: Üriner sistemin ultrason, BT taraması, MR taraması, radyasyon izleme veya X ışınlarıyla değerlendirilmesidir.
2. Ürodinamik: İdrar yollarının idrarı ne kadar iyi depoladığını ve bıraktığını belirleyen bir prosedür.
3. Sistoskopi: Mesane ve üretranın içinde, üretra yoluyla uzun ince bir tüp vasıtasıyla sokulan bir kamera lensi ile bakılması prosedürüdür.

İdrar Yolu Enfeksiyonları Tedavisi

İdrar yolu enfeksiyonları normal olarak bakterilerden kaynaklandığı için, bunlar genellikle antibiyotikler veya antimikrobiyaller ile tedavi edilir. İlaç türü ve tedavinin süresi hastanın semptomlarına ve geçmişine bağlı olacaktır.

Enfeksiyonun tamamen netleşmesini sağlamak ve antibiyotik direnci riskini azaltmak amacıyla idrar yolu enfeksiyonları için tedavinin tam yolu tamamlanmalıdır. Enfeksiyon tamamen ortadan kalkmadan önce idrar yolu enfeksiyonu semptomları kaybolabilir.

Bakterilerin temizlenmesine yardımcı olduğu için, idrar yolu enfeksiyonları olan insanlar için çok miktarda sıvı içmesi ve sıklıkla idrara çıkması önerilir. Ağrıyı hafifletmek için çeşitli ağrı kesici ilaçlar reçete edilebilir. Sırt veya karın bölgesine bir ısıtma pedi uygulaması da yardımcı olabilir.

Komplike olmayan bir idrar yolu enfeksiyonu, normal üriner sistemli, sağlıklı bir insanda görülen üriner sistemdir. Bunlar genellikle 2-3 gün tedavi ile iyileştirilebilir.

Komplike idrar yolu enfeksiyonu; gebelik ya da kalp nakli, gebe kalan ya da yapısal, prostat büyümesi ya da işlevsel olarak tıkanmış bir böbrek taşı gibi tehlikeli bir idrar yoluna sahip olan başka bir hastalıkla zayıflatılmış bir kişide ortaya çıkan bir türdür. Komplike idrar yolu enfeksiyonu genellikle 7-14 gün arasında antibiyotik kullanımı gerektirir.

Üriner sistem içindeki sorunlardan kaynaklanan idrar yolu enfeksiyonunu tedavi etmek için altta yatan sorunun bulunması ve düzeltilmesi gerekir. Tedavi edilmediği takdirde, bu enfeksiyonlar böbrek hasarına neden olabilir.

Hasta ağır hasta ise, yeterli sıvı almalarını ve doğru ilaçları almalarını sağlamak için hastaneye yatırılmaları gerekebilir. Hastaların aşağıdaki durumlarda hastaneye gitmeleri gerekebilir:

• Hamileler ve başka türlü hastalıkları olanlar
• Yaşlılar
• Kanser, diyabet, multipl skleroz, omurilik hasarı veya diğer tıbbi problemleri olanlar
• Böbrek taşları veya idrar yollarının anatomisinde başka değişiklikler olanlar
• Yakın zamanda üriner sistem ameliyatı geçirmiş olanlar

İdrar Yolu Enfeksiyonları İçin Alınması Gereken Önlemler

İdrar yolu enfeksiyonuna yakalanma riskini azaltmak için alabileceğiniz bazı önlemler şöyledir:

• Bol su için ve sık idrara çıkın.
• Mesaneyi tahriş edebilecek alkol ve kafein gibi sıvılardan kaçının.
• İlişkiden kısa süre sonra idrar yapmak.
• İdrar ve bağırsak hareketi sonrası hijyen.
• Genital bölgeyi temiz tutun.
• Düzenli duş alın.
• Ped kullanımında sık değiştirmeye özen gösterin.
• Doğum kontrolünde diyafram veya sperm öldürücü kullanmaktan kaçının.
• Genital bölgeye parfümlü herhangi bir ürün kullanmaktan kaçının.
• Üretra çevresini kuru tutmak için pamuklu iç çamaşırı giyin ve bol giysiler giyin.

Özellikle potansiyel bir böbrek enfeksiyonu (akut piyelonefrit) semptomları varsa, idrar yolu enfeksiyonu semptomu da oluşursa, sağlık uzmanınıza başvurmanız önerilir.