Alzheimer Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Alzheimer hastalığı; beyin hücrelerinin ölümünün hafıza kaybına ve bilişsel gerilemeye neden olduğu nörolojik bir hastalıktır. Demansın (bunaklık) nörodejeneratif bir türü olan hastalık hafif başlar ve kademeli olarak kötüleşir.

Alzheimer Hastalığı Hakkında Hızlı Bilgiler:

Aşağıda Alzheimer hakkında bazı kilit noktalar kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Alzheimer hastalığı bunamanın (demans) en yaygın türüdür. “Demans” terimi, beyin hücrelerinin kademeli ölümü ile bağlantılı zihinsel yeteneğin kaybını tanımlar.
• 3 yaşlıdan 1’i Alzheimer veya başka demanslarla ölür.
• Alzheimer hastalığı olanların neredeyse üçte ikisi kadınlardır.
• Alzheimer 65 yaş ve üstü kişilerde daha sık görülür.

Alzheimer Hastalığı Sebepleri Nelerdir?

“Alzheimer hastalığı neden olur?” Her türlü bunama gibi, Alzheimer beyin hücresi ölümüne neden olur. Bu nörodejeneratif bir hastalıktır. Bu da zaman içerisinde ortaya çıkan aşamalı beyin hücresi ölümünün varlığı anlamına gelir.

Toplam beyin boyutu Alzheimer ile azalır; doku kademeli olarak daha az sayıda sinir hücresi ve bağlantıya sahiptir.

Alzheimer hastalığından etkilenen canlı beyinde görülemez veya test edilemez olsa da, postmortem / otopsi her zaman sinir dokusunda plaklar ve düğüm diye adlandırılan küçük inklüzleri gösterecektir:

1. Plaklar beynin içindeki ölmekte olan hücreler arasında bulunur; beta amiloid adı verilen bir proteinin oluşumundan (“amiloid plak”).
2. Düğümler beyin nöronları içinde; tau adı verilen başka bir proteinin parçalanmasından kaynaklanır.

Beyin dokusundaki anormal protein yığınları, inklüzyonlar her zaman hastalık ile mevcuttur.  Ancak aslında Alzheimer’e neden olan başka bir altta yatan rahatsızlık olabilir, bilim adamları henüz emin değildir.

Beyin sinirlerindeki bu tür değişiklikler diğer bozukluklarda da görülebilir ve araştırmacılar protein anormalliklerinin ötesinde bir şey keşfetmek istiyorlar. Ayrıca bunun nasıl geliştiğini bilmek istiyorlar. Böylece bir tedavi veya önleme keşfedilebilir.

Araştırmacılar, Alzheimer hastalığına neden olan değişikliklerin neden ortaya çıktığını tam olarak anlamamaktadır. Birkaç farklı faktörün dahil olduğu düşünülmektedir. Rahatsızlığın gelişimi için risk faktörleri yaşlanma, ailede Alzheimer öyküsü ve bazı genlerin taşınmasıdır.

Alzheimer Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Bu bölümdeki bilgiler, hastalar veya kendilerine yakın kişiler tarafından fark edilen semptomlar, sağlık uzmanlarının test sırasında aradıkları işaretlerin aynısı olduğu için, testler ve teşhis konusundaki bazılarına yakından bağlıdır.

Alzheimer demansının herhangi bir aşamasında semptomlar teşhis edilebilir ve hastalığın evreleri boyunca ilerlemesi, gelişen belirtilerin bakımı nasıl yönetileceğini belirlenerek, ilk tanıdan sonra izlenir.

Elbette, semptomların doğası, hem hasta hem de çevresindeki insanlar için farklı şiddet dereceleri ile karıştırılabilir. Bu nedenle ve semptomlar herhangi bir sayıda teşhis sinyali oluşturabileceğinden, her zaman bir doktora görünmeye değer.

Doktorların Alzheimer hastalığının ilk tanılarını yapabilmeleri için önce bunama olduğunu belirlemeleri gerekir. İşlevsel ve performanslı “iş yerinde veya olağan faaliyetlerde önceki seviyelerden bir düşüş gösteren” yeteneklerini etkileyen bilişsel veya davranışsal belirtileri içerir.

Bilişsel düşüş, aşağıda listelenen beş belirti alanının en az ikisini içerir:

1. Yeni bilgileri alma ve bunları hatırlama yeteneğinin kötüleşmesi, örneğin:

• “Tekrarlayan sorular ya da konuşmalar
• Kişisel eşyaları yanlış yere koymak
• Olayları veya randevuları unutma
• Bilinen bir adreste kaybolmaya başlama.”

2. Muhakeme bozukluğu, karmaşık görev ve yargılama yetersizliği, örneğin:

• “Güvenlik risklerini iyi anlayamama
• Mali yönetim yetersizliği
• Zayıf karar verme yeteneği
• Karmaşık veya ard arda faaliyet planlayamama.”

3. Bozuk görsel mekansal yetenekler, örneğin:

• “Yüzleri veya bilinen nesneleri tanımama veya nesneleri doğrudan baktığında bulamama
• Basit aletlerin çalıştırılamaması veya giysilerin yanlış giyilmesi.”

4. Konuşma, okuma ve yazma bozukluğu, örneğin:

• “Konuşma sırasında bilinen sözcükleri düşünmekte zorluk çekme, tereddütler
• Konuşma, yazım hataları ve heceleme hataları.”

5. Kişilik ve davranış değişiklikleri, örneğin:

• “Karakter dışı ruh hali değişiklikleri; ajitasyon da dahil olmak üzere daha az ilgi, motivasyon veya inisiyatif; ilgisizlik; sosyal geri çekilme
• Empati kaybı
• Kompulsif, obsesif ya da sosyal olarak kabul edilemez bir davranış.”

Bu örnek semptomların sayısı ve ciddiyeti değerlendirilerek, bunamanın doğruluğunu teyit ettikten sonra, Alzheimer hastalığından ötürü bunların en iyi kesinliği şu şekilde verilir:

• Saatler veya günler (bazı diğer sorunlarla ilgili) yerine kademeli olarak başlaması “aylarca yıllarca”
• Belirli alanlarda kişinin normal biliş düzeyinde belirgin bir kötüleşme.

Alzheimer demansını belirleyen en yaygın durum, hafıza kaybı semptomlarının en belirgin olduğu yerdir, özellikle yeni bilgileri öğrenmek ve hatırlamak alanındadır. Ancak, ilk durum, esas olarak dil problemlerinden biri olabilir ve bu durumda en büyük belirti doğru kelimeleri bulmak için mücadele edilmesidir.

Bu arada, görsel uzamsal açıklar en belirgin ise, bunlar nesneleri ve yüzleri tanımak, bir sahnenin ayrı bölümlerini aynı anda anlamak (simultanagnosia) ve metin okumakta bir zorluk türü (alexia) içerir. Son olarak, “yürütücü işlev bozukluğu” ndaki en belirgin eksiklikler, akıl yürütme, yargılama ve problem çözme ile ilgilidir.

Alzheimer Hastalığı Evreleri

Alzheimer’in ilerlemesi üç temel aşamaya ayrılabilir:

1. Klinik öncesi (henüz belirti ya da bulgu yoktur)
2. Hafif bilişsel bozukluk
3. Demans (bunama)

Alzheimer Hastalığı Risk Faktörleri

Bazı şeyler Alzheimer hastalığı ile daha yakından ilişkilidir. Bu nedenle, bu faktörlerin bazılarının doğrudan bağlantıları olabilir. Bazıları önlenebilir veya değiştirilebilir faktörlerdir (örneğin diyabet veya kalp hastalığı riskini azaltmak bunama riskini azaltabilir).

Araştırmacılar, risk faktörleri hakkında daha fazla bilgi sahibi olursa ya da Alzheimer’in herhangi bir “neden” ilişkisini bilimsel olarak ispat ederse, bunun önlenmesi veya tedavinin geliştirilmesi için yollar bulunmasına yardımcı olabilir.

Alzheimer hastalığına bağlı risk faktörleri şunları içerir:

Kaçınılmaz risk faktörleri

• Yaş: Yaşlılarda daha olasıdır ve 85 yaşın üzerindeki kişilerde 65 yaşın üstünde olanlardan daha fazladır.
• Aile geçmişi (gen kalıtım): Ailede Alzheimer hastalığına yakalanma riski yüksektir. Bu, yaştan sonra ikinci en büyük risk faktörüdür.
• Belli bir gene sahip olma (Apolipoprotein E veya APOE geni): Belirli bir genetiğe bağlı olarak, bu geni olmayan bir kişiden üç ila sekiz kez daha fazla risk taşınır. Alzheimer hastalığı ile bağlantılı yakın bir zamanda çok sayıda gen bulunmuştur.

Potansiyel olarak önlenebilir veya değiştirilebilir faktörler:

• Kan damarı (vasküler) riski artıran faktörler: Diyabet, yüksek kolesterol ve yüksek tansiyon da dahil olmak üzere. (Bunlar, aynı zamanda, başka bir demansa yol açabilen inme riskini de arttırır.)
• Düşük eğitim ve mesleki kazanım.
• Daha önceki kafa travması. (Travmatik bir beyin hasarı, mutlaka Alzheimer’e yol açmazken, travma öyküsünün şiddetiyle bağlantılı olarak artan bazı bağlantılar görülmüştür.)
• Uyku bozuklukları (örneğin solunum problemi uyku apnesi).

Erken Başlangıçlı Alzheimer Hastalığı

Genetik, tipik olarak 30 ila 60 yaş arasında ortaya çıkan ve ailede geçmişi olan insanları etkileyen erken ortaya çıkan ailesel Alzheimer hastalığının arkasında yatan nedendir.

Üç kalıtsal genden biri nedeniyle, genç başlangıçlı olarak da bilinir ve nadir görülür; tüm Alzheimer vakalarının %5’inin altında.

Uzmanlar, erken teşhis edilen bilgiler ışığında, doktorların gençlerde Alzheimer bulmasını beklemediğinden, bu tanıyı doğrulamak için bazen “uzun ve sinir bozucu bir süreç” olabileceğini söylüyor. Daha genç yaş grupları için, doktorlar önce diğer demans (bunama) nedenlerini ararlar.

Alzheimer Hastalığı Testleri ve Tanı Kriterleri

Alzheimer hastalığını teşhis etmek basit değildir. Bunun için tek bir test yoktur. Bu nedenle, doktorların yaptıkları ilk şey, zihinsel belirtilerin ve semptomların bir tür demans (bunama) ya da başka bir şey olması için yeterince ağır olup olmadığını teyit etmeden önce başka sorunları elemektir.

• Hastanın tıbbi öyküsü alınabilir (semptomlar ve günlük faaliyetler hakkında bilgi alınır).
• İnme, kalp rahatsızlığı veya böbrek hastalığının herhangi bir belirtisini bulmak için fizik muayene yapılabilir.
• Nörolojik fonksiyon kontrol edilebilir (ör. denge, duyular ve refleksleri test etme)

Doktorun neye ihtiyacı olacağını düşündüğüne bağlı olarak, diğer teşhisler şunlardır:

1. Kan ve idrar örnekleri testleri istenmesi
2. Beyin taramalarının düzenlenmesi (muhtemelen BT, MR ve EEG dahil).

Bazen bunama belirtileri Huntington hastalığı gibi kalıtsal bir bozukluk ile ilişkilidir. Bu nedenle genetik test yapılabilir. Bazıları için, depresyon gibi şeyler için bir değerlendirme yapılabilir.

Ayrıca Bakınız: Depresyon Belirtileri

Yine de, yukarıdaki erken testler Alzheimer hastalığının kendisini teşhis etmek için değil, diğer nedenlerle Alzheimer hastalığından kaynaklanan demans daraltmaya başlamadan önce karar verme nedenidir. Bunun merkezi hafıza kaybı ve zihinsel performansı (bilişsel test) kontrol etmektir

Alzheimer gibi bunama tanısı için bir başka biliş alanındaki hafıza kaybı ve bir bozulma olup olmadığı değerlendirilebilir. Bu kriterlerin ilerici olması (kişide semptomların eskiye göre kötüye gitmesi) ve günlük faaliyetleri etkileyecek kadar şiddetli olması gerekir.

Alzheimer Hastalığının Biyolojik Testi Var Mı?

Doktorlar tarafından kullanılabilen, özellikle Alzheimer hastalığı için basit bir biyolojik test yoktur. Bu nedenle tüm tanı seçenekleri, bunama için Alzheimer’i doğrulamadan önce açıklamak için tasarlanmıştır.

Bazı durumlarda hastalığa yakalanan ya da hastalığa yakalanma ihtimalini gösteren bir genetik test mümkündür, ancak bu tartışmalı ve tamamen güvenilir değildir. APOE-e4 olarak bilinen bir gen, 55 yaş üzerindeki Alzheimer hastalığının yüksek riski ile ilişkilidir.

Genetik test daha gerçekçi bir seçenek olabilir; araştırmacılar yeni genler keşfederken güvenilir bağlantılar bulmaya devam etmektedir.

Alzheimer Hastalığı Tedavisi

Alzheimer hastalığı için bilinen bir tedavi yoktur. Bunama sonucu beyin hücrelerinin ölümü durdurulamaz veya tersine çevrilemez. Bununla birlikte, insanların Alzheimer hastalığı ile daha uzun süre yaşamasına yardımcı olmak amacıyla terapötik müdahaleler için daha fazla destek bulunmaktadır.

Bunama tedavisinin önemli unsurları olarak şunları içerebilir:

1. Alzheimer ile birlikte herhangi bir hastalığı iyi kontrol altına alma
2. Yetişkinlere yönelik günlük bakım faaliyetleri ve / veya programları
3. Destek grupları ve hizmetleri

İlaç Tedavisi:

Alzheimer hastalığında kullanılabilen hastalık iyileştirici ilaçlar yoktur. Ancak bazı seçenekler semptomları azaltabilir ve yaşam kalitesini iyileştirmeye yardımcı olabilir.

Diğer Terapiler:

Demans ve nörodejeneratif hastalığın diğer türleri gibi, Alzheimer hastaları için de tedavinin önemli bir kısmı, hastanın yaşam kalitesi ve bakımını sağlamak için verilen destektir.