Gut Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Gut; ilk olarak MÖ 2640 yıllarında eski Mısırlılar tarafından saptanan bir hastalıktır. M.Ö. 5. yüzyılda, efsanevi Yunan doktoru Hipokrat, gut hastalığını rahatsızlık ve belirli yaşam tarzı alışkanlıkları arasındaki bağlantıları belirterek, “gevşetilmeyen hastalık” olarak adlandırdı.

Uzun geçmişine rağmen, gut hastalığı, önemli bir halk sağlığı sorunu olmaya devam etmektedir. Artan sayıda insan son derece acı verici bir durumdan muzdarip olmaktadır. Gut ayrıca kardiyovasküler ve metabolik hastalık insidansında artış ile ilişkilendirilmiştir.

Artrit’in bu karmaşık formu, ani ve şiddetli ağrıların başlangıcı ile karakterizedir.

Neyse ki, gut tedavi edilebilir bir hastalıktır ve ağrılı semptom riskini azaltmak için alınabilecek önleyici tedbirler vardır.

Gut Hakkında Hızlı Bilgiler:

Gut hastalığı ile ilgili bazı önemli noktalar aşağıda kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Gut, kan dolaşımında ürik asit fazlasının neden olduğu bir artrit
• Gut semptomları eklemlerde ürik asit kristallerinin oluşumundan kaynaklanmaktadır.
• Bu hastalık en sık ayak başparmak tabanındaki eklemi etkiler.
• Gut atakları genellikle gece yarısı uyarı olmadan ortaya çıkar.
• Klinik şiddette değişen dört aşamalı gut vardır.
• Hiperürisemi bulunan herkeste gut oluşmaz. Bir kişide hiperürisemi varsa, gut atakları gerçekleşmez.
• Gelişmiş gut vakaları, böbrek taşlarının oluşumuna neden olabilir.
• Doktorlar genellikle gut testinde ortak sıvı testleri uygularlar.
• Çoğu gut hastası belirli ilaçlarla tedavi edilir.

Gut Nedir?

Gut, iltihaplı artritin ortak bir formudur. Artrit, eklemleri ve kas-iskelet sistemini etkileyen bir hastalıktır. Erkeklerde iltihaplı artritin en sık görülen formudur ve menopozdan sonra kadınlarda erkeklere göre etkilenme oranına daha çok maruz kalırlar.

Hastalık ani ve şiddetli ağrılar, kızarıklıklar ve eklemlerde hassasiyet ile kendini belli eder ve çoğunlukla ayak başparmağının tabanında bulunur. Büyük ayak parmağını etkilediğinde, gut “podagra” olarak anılabilir.

Sıvı metabolik süreçlerin bir ürünü olan ürik asit vücuttaki dokularda ve sıvılarda iğne benzeri kristaller şeklinde çökeldiğinde ortaya çıkar. Toksik olarak bilinen ürik asit tortulları derilerin altında yumrular oluşturabilir. Ürik asit kristalleri böbreklerde de toplanabilir. Bazen de böbrek taşlarına neden olabilir.

En fazla etkisiz hale getiren gut, eklemlere ve böbreklere kalıcı hasar verebilir. Bununla birlikte, hastalığın bu ileri safhaya ulaşması için herhangi bir uygun tedavi yapılmaksızın, normalde 10 yıl kadar uzun bir zaman alır.

Gut Sebepleri Nelerdir?

“Gut hastalığı neden olur?” Hastalık başlangıçta kandaki aşırı ürik asit (hiperürisemi) nedeniyle oluşur. Ürik asit, pürinlerin parçalanması yoluyla vücutta üretilir. Örneğin; et, kümes hayvanları ve deniz ürünleri gibi belirli gıdalarda yüksek miktarda bulunan belirli kimyasal bileşiklerdir.

Normalde ürik asit kanda eritilir ve böbrekler vasıtasıyla idrarla vücuttan atılır. Aşırı miktarda ürik asit üretilirse veya yeterli miktarda atılırsa, eklemlerde ve çevredeki dokuda iltihaplanma ve ağrı oluşturan iğne benzeri kristaller oluşabilir ve formüle edilebilir.

Hiperürisemi olasılığını ve dolayısıyla gutu artıracak bir takım faktörler vardır:

• Yaş ve cinsiyet: Erkekler, kadınlardan daha fazla ürik asit üretirler. Menopozdan sonra kadınların ürik asit seviyeleri erkeklerinkilere yaklaşır.
• Genetik: Ailede gut öyküsü, hastalığın gelişme ihtimalini artırır.
• Yaşam tarzı seçimleri: Alkol tüketimi, ürik asitin vücuttan atılmasına müdahale eder. Yüksek pürin içeren beslenmenin vücuttaki ürik asit miktarını da arttırdığı bilinir.
• Kurşuna maruz kalma: Kronik kurşun maruziyeti, bazı gut vakaları ile bağlantılı bulunmuştur.
• İlaçlar: Bazı ilaçlar vücuttaki ürik asit düzeylerini artırabilir. Bunlara bazı diüretikler ve salisilat içeren ilaçlar dahildir.
• Vücut ağırlığı: Kilolu olmak, metabolik bir atık ürün olarak ürik asidin daha fazla üretilmesi nedeniyle gut riskini arttırır. Yağ hücreleri, pro-inflamatuar sitokinler ürettiği için vücut yağının daha yüksek seviyeleri de sistemik inflamasyon düzeylerini arttırır.
• Diğer sağlık sorunları: Renal yetmezlik ve diğer böbrek problemleri, vücutta artmış ürik asit seviyelerine yol açacak şekilde atık ürünlerin etkin bir şekilde alınma yeteneğini azaltabilir. Gut ile ilişkili diğer hastalıklar arasında yüksek tansiyon (hipertansiyon), diyabet ve hipotiroidizm yer alır.

Gut Belirtileri Nelerdir?

Gut semptomları ve bulguları çoğunlukla gecenin  bir yarısında ortaya çıkar. Başlıca semptomlar, rahatsızlık, inflamasyon ve kızarıklık olarak görülen yoğun eklem ağrısıdır. Gut, sık sık ayak başparmağının geniş eklemini etkiler. Ancak aynı zamanda ayak bilekleri, dizler, dirsekler, bilekleri ve parmakları da etkileyebilir.

Asemptomatik Hiperürisemi

Bir kişinin dışa dönük belirtileri olmaksızın hiperürisemi (yüksek ürik asit seviyeleri) olması mümkündür. Bu aşamada, ürat kristalleri dokuda birikmekle birlikte hafif bir hasara neden olsa da, semptomatik tedavi gerekli değildir. Asemptomatik hiperürisemi olan insanlara, ürik asit birikimine katkıda bulunan olası faktörleri gidermek için adım atmaları önerilebilir.

Akut Gut

Bu evre, biriken ürat kristalleri aniden akut inflamasyona ve yoğun ağrıya neden olduğunda ortaya çıkar. Bu ani ataklar normalde 3-10 gün içinde azalır. Ataklar, bazen stresli olaylar, alkol ve uyuşturucular ve soğuk hava ile tetiklenebilir.

Aralıklı veya İnter Kritik Gut

Bu evre, akut gut saldırıları arasındaki dönemdir. Sonraki alevlenmeler aylarca ya da yıllarca ortaya çıkmayabilir. Ancak, zamanla tedavi edilmezse daha uzun sürebilir ve daha sık ortaya çıkabilir. Bu süre zarfında, dokuda daha fazla ürat kristali çöker.

Kronik Tofüslü Gut

Bu son evre, eklemlerde ve böbreklerde kalıcı hasar olabileceği hastalığın en zayıflatıcı şeklidir. Hasta, kronik artritten muzdarip olabilir ve parmak eklemleri gibi vücudun daha serin bölgelerinde büyük ürat kristallerine sahip olabilir.

Gut hastalığı tedavi edilmezse, yaklaşık 10 yılda kronik tofüslü gut aşamasına ulaşılır. Düzgün tedavi gören bir hastanın bu evreye ilerlemesi pek olası değildir.

Gut Teşhisi ve Tanı Testleri

Gut hastalığı belirtileri ortaya çıktığında diğer hastalıklarla benzerlik göstermesi nedeniyle teşhis koymak zor olabilir. Hiperürisemi, gut gelişen insanların çoğunda görülürken, parlama sırasında görülmeyebilir. Bunun üzerine, hiperürisemi hastalarının çoğunluğunda gut gelişmez.

Doktorların uygulayabileceği bir tanı testi, etkilenen bölgeden bir iğne ile sıvının çıkarıldığı eklem sıvı testidir. Ardından sıvı, herhangi bir ürat kristali olup olmadığını görmek için incelenir.

Eklem enfeksiyonları da gutla benzer belirtilere neden olabileceğinden, doktor bakteri nedenini gidermek için eklem sıvısı testi yaparken bakteri analiz edilebilir.

Doktorlar kandaki ürik asit seviyelerini ölçmek için kan testi yapabilirler. Ancak belirtildiği gibi, yüksek ürik asit seviyesine sahip insanlar her zaman gut yaşamazlar. Aynı şekilde, bazı insanlarda kandaki ürik asit düzeyinde artış olmadan gut belirtileri oluşabilir.

Sonunda, doktorlar eklemler etrafında veya bir tophus içinde ürat kristalleri arayabilirler.

Gut ile kolayca karışan bir hastalık psödoogudur. Psödogut (yalancı gut) semptomları gut’un semptomlarına çok benzerdir. Aradaki fark, eklemlerin ürat kristallerinden ziyade kalsiyum fosfat kristallerinden rahatsız edilmesidir. Bu, psödoograftın gut tedavisine farklı yaklaşım gerektiği anlamına gelir.

Gut Hastalığı Tedavisi

“Gut hastalığı nasıl tedavi edilir?” Gut vakalarının çoğunluğu ilaçla tedavi edilir. İlaç, gut ataklarının semptomlarını tedavi etmek, gelecek semptomları önlemek ve böbrek taşları ve tophi gelişimi gibi gut komplikasyonları riskini azaltmak için kullanılabilir.

Sık kullanılan ilaçlar arasında nonsteroid antienflamatuar ilaçlar (NSAID’ler), kolşisin veya kortikosteroidler bulunur. Bu, guttan etkilenen bölgelerdeki iltihaplanmayı ve ağrıyı azaltır ve genellikle oral yoldan alınır.

İdrar maddeleri aynı zamanda ürik asit (allopurinol gibi ksantin oksidaz inhibitörleri) üretimini azaltmak ya da böbreğin vücuttan ürik asidi çıkarma kabiliyetini arttırmak için de kullanılabilir.

“Gut hastalığı ile nasıl başa çıkılır?” Gelecekte ataklara karşı önlem almak ya da ilk etapta gut oluşumunu önlemek için izlenebilen birçok yaşam tarzı ve beslenme rehberi bulunmaktadır. Bunlar şöyledir:

1. Yüksek miktarda sıvı alımı (günde 2-4 litre)
2. Alkolden kaçınmak
3. Sağlıklı vücut ağırlığını korumak
4. Dengeli beslenmek
5. Balık, et ve kanatlı hayvan alımını sınırlamak

“Gut hastalığına ne iyi gelir?” Guttan kurtulmak için sağlıklı bir vücut ağırlığı elde etmeye ve sürdürmeye çalışan herkes düşük karbonhidratlı diyetlerden kaçınmalıdır. Bunun nedeni, karbonhidratın yetersiz alınması, vücudun yağ depoları düzgün şekilde yakamadığı, keton olarak adlandırılan maddelerin kan dolaşımına bırakıldığı anlamına gelmesidir. Bu kandaki ürik asit seviyesini artırabilen bir durumla sonuçlanır.

Kandaki ürik asit seviyelerinin aşırı yükselmediğinden emin olmak için yüksek oranda pürin içeren gıdalardan kaçınmanız önemlidir. Dikkat çekilmesi gereken yüksek pürin içeren gıdaların listesi:

• Hamsi
• Kuşkonmaz
• Sığır böbrekleri
• Beyin
• Kuru fasulye ve bezelye
• Et suyu
• Ringa balığı
• Karaciğer
• Uskumru
• Mantarlar
• Sardalya
• Deniz tarağı
• Uykuluk

Kuşkonmaz, baklagiller, bazı diğer bitki esaslı gıdalar ve mantarlar da pürin kaynaklarıdır. Ancak bilimsel araştırmalar, bunların gut ataklarını tetiklemediğini ve ürik asit seviyelerini etkilemediğini ileri sürmektedir.

Çeşitli epidemiyolojik çalışmalar, pürin açısından zengin sebzeler, tam tahıllar, fındık ve baklagiller ve daha az şekerli meyveler, kahve ve C vitamini takviyeleri gut riskini azaltırken; kırmızı et, fruktoz içeren içecekler ve alkol riski artırdığını göstermiştir.

Gut hastalığında ürik asit rolü açıkça tanımlanmış ve anlaşılmıştır.