İskorbüt Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

İskorbüt, C vitamini eksikliği sebebiyle ortaya çıkan bir hastalıktır. Anemi, halsizlik, bitkinlik, spontan kanama, uzuvlarda ağrı ve özellikle bacaklarda vücudun bazı bölgelerinde şişme ve bazen de diş etleri ülseri ve diş kaybına yol açabilir.

Eski Yunan ve Mısır zamanlarından beri bilinmektedir ve uzun denizyolu seferleri sürekli olarak taze ürünler tedarik etmek zorlaştığında, genellikle 15. ila 18. yüzyıllarda denizcilerde sık görülen bir hastalık olmuştur. En son belgelenmiş salgın 2002’de Afganistan’da savaş ve kuraklık sonrasında ortaya çıkmıştır.

İskorbüt hastalığı modern bölgelerde, özellikle zenginleştirilmiş ekmeklerin ve tahılların bulunduğu yerlerde nadirdir. Ancak yine de C vitaminini yeterince tüketmeyen kişileri etkileyebilir.

İskorbüt hastalığı hakkında hızlı bilgiler:

Aşağıda iskorbüt ile ilgili bazı önemli noktalar kısaca listelenmiştir. Daha detaylı bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Ciddi vitamin C eksikliğinden dolayı iskorbüt belirtileri ortaya çıkar.
• Belirtiler kanayan yaralar, diş kaybı, anemi ve yaralanmaların iyileşme oranının azalmasını içerir.
• Tedavi edilmediği takdirde ölümcül olabilir.
• İskorbüt hastalığı oral veya intravenöz C vitamini takviyeleri ile tedavi edilebilir.

İskorbüt Belirtileri ve Bulguları Nelerdir?

C vitamini, vücudun demir üreterek kolajen üretmesine yardımcı olan gerekli bir besindir. Vücut yeterli miktarda kollajen üretmezse, dokular parçalanmaya başlar. Ayrıca, enerji üretiminde ihtiyaç duyulan dopamin, norepinefrin, epinefrin ve karnitin sentezi için de gereklidir.

C vitamini eksikliğinin belirtileri 8 ila 12 hafta sonra görülebilir. Erken belirtiler iştah kaybı, kilo kaybı, yorgunluk, huzursuzluk ve letarji içerir.

1 ila 3 ay içerisinde aşağıdaki belirtiler olabilir:

• Anemi
• Miyalji veya ağrı (kemik ağrısı dahil)
• Şişme veya ödem
• Peteşi veya cilt altındaki kanamalardan kaynaklanan küçük kırmızı lekeler
• Diş eti hastalığı ve diş kaybı
• Yaraların geç iyileşmesi
• Nefes darlığı
• Ruh hali değişiklikleri ve depresyon

Zamanla kişide ödem, şiddetli sarılık, ani ve spontan kanama, nöropati, ateş ve konvülsiyonlar, hemoliz olarak bilinen alyuvar hasarının belirtilerini gösterecektir. Ölümcül olabilir.

Bozukluğu olan bebekler endişeli ve huzursuz olur. Ayrıca uzunlamasına kemiklerin uçlarında ortaya çıkan bir tür kanama olan subperiosteal kanama da olabilir.

Hayvanlar üzerinde yapılan bilimsel çalışmalar, gebelikte C vitamini eksikliğinin fetal beyin gelişimiyle ilgili sorunlara yol açabileceğini göstermiştir.

İskorbüt Hastalığı Sebepleri ve Risk Faktörleri

Ana sebep, C vitamini veya askorbik asit alımının yetersiz olmasıdır. İnsanlar C vitamini sentezleyemez. Dış kaynaklardan, özellikle meyvelerden ve sebzelerden veya güçlendirilmiş gıdalardan alması gerekir.

Bir eksiklik aşağıdakilerden kaynaklanabilir:

• Muhtemelen düşük gelir veya kıtlık nedeniyle taze meyve ve sebzelerden yoksun kötü beslenme
• İştahsızlık ve anoreksiya gibi diğer zihinsel sağlık sorunları
• Kısıtlayıcı şok diyetler, alerjik rahatsızlıklar, yemekleri oral olarak zor yemek veya diğer nedenler
• Yaşlılık
• Aşırı alkol tüketimi veya yasa dışı madde kullanımı

Crohn hastalığı, ülseratif kolit, kemoterapi ve sigara kullanımı gibi vücudun besin değerleri emilimini azaltacak hastalıklar, tedaviler veya alışkanlıklar riski artırır.

İskorbüt Hastalığı Teşhisi ve Tedavisi

Doktor fizik muayene yapacak ve kandaki C vitamini seviyelerini değerlendirmek için laboratuvar testleri isteyecektir.

Görüntüleme testleri, iskorbüt hastalığından kaynaklanan iç hasarı ortaya çıkarabilir.

Tedavi, C vitamini takviyelerini ağızdan veya enjeksiyon yoluyla uygulamayı içerir.

Önerilen doz:

• 2 ila 3 gün boyunca günde 1 ila 2 gram
• Sonraki 7 gün boyunca 500 miligram (mg)
• 1 ila 3 ay boyunca 100 mg

Hastalar 24 saat içinde yorgunluk, letarji, ağrı, iştahsızlık ve konfüzyonda iyileşme görmeyi bekleyebilir. Kan kaybı, kanama ve güçsüzlük 1-2 hafta içinde çözülmeye başlar.

3 ay sonra tam bir düzelme mümkündür. Ciddi diş hasarı haricinde, uzun vadeli etkileri pek olası değildir.

İskorbüt Hastalığı Nasıl Önlenir?

Tercihen beslenmede yeterli miktarda C vitamini tüketilmesi, ancak bazen takviye olarak tüketilmesi ile önlenebilir.

Hamilelik sırasında, kadınlar 85 mg C vitamini tüketmeli ve emzirirken 120 mg’a kadar yükseltmelidir. Sigara içenlerin, içmeyenlere göre her gün 35 mg fazla C vitaminine ihtiyacı vardır.

C vitamini içeren gıdalar şunları içerir:

• Portakal, limon, çilek, böğürtlen, kivi meyvesi ve papaya gibi meyveler
• Sebzeler, özellikle domates, havuç, biber, brokoli, patates, lahana ve ıspanak

Diğer iyi kaynaklar kırmızı biber, karaciğer ve istiridyedir.

Bir adet orta boy portakal 70 mg C vitamini içerir ve yeşil bir biber 60 mg içerir.

Askorbik asit ısıyla ve saklama sırasında yok edilebilir. Bu nedenle taze, çiğ meyve ve sebzeler yemek en iyi kaynağı sağlar.