Karaciğer Sirozu Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

Siroz, karaciğerde geri döndürülemez skarlaşma olmasıyla karakterize anormal bir karaciğer hastalığıdır. Ana nedenleri aşırı alkol tüketimi, viral hepatit B ve C ve yağlı karaciğer hastalığıdır. Ancak birçok olası nedeni vardır.

Siroz hastaları, sarılık (cilt, gözler ve dil sararması), kaşıntı ve aşırı yorgunluk semptomları ile karşılaşabilirler. Sirozun uzun vadede gelişmesi için karaciğere sürekli hasar olması gerekir. Sağlıklı karaciğer dokusu yok edildiğinde ve skar (yara) dokusu ile değiştirildiğinde, hastalık karaciğer yoluyla kan akışını engellemeye başlayabildiğinden ciddi olur.

Siroz ilerleyen bir hastalık olup, uzun yıllar boyunca yavaş yavaş gelişir ve sonunda karaciğer fonksiyonunu durdurabilir (karaciğer yetmezliği).

Karaciğer vücuttaki zararlı maddelerin detoksifikasyonu da dahil olmak üzere çeşitli temel işlevleri yerine getirir. Aynı zamanda kanı temizler ve hayati besin maddeleri üretir.

Karaciğer sirozu hafifse, onarım yapabilir ve düzgün çalışmaya devam edebilir. Siroz ilerledikçe ve karaciğerde gittikçe daha fazla yara dokusu oluşursa, hasar onarılmaz. Karaciğer dokusu, fibröz skar dokusu ile birlikte, rejeneratif nodüller (hasarlı dokunun yeniden oluşturulduğu bir işlemin sonucunda ortaya çıkan yumrular) ile yer değiştirir.

Siroz Sebepleri Nelerdir?

Sirozun yaygın nedenleri; uzun süreli alkol bağımlılığı, hepatit B ve C enfeksiyonu ve yağlı karaciğer hastalığı sayılır. Bunların arasında hepatit B ve C enfeksiyonlarının birlikte sirozun başlıca nedeni olduğu söylenir. Bu nedenlerin her birine aşağıda detaylı bir şekilde bakacağız.

1. Aşırı Alkol Tüketimi

Aşırı alkol tüketimi, bir erkeğin haftada 21’den fazla ve bir kadın haftada 14 birimden fazla alkol içmesi olarak tanımlanabilir. Alkolün içerdikleri de dahil olmak üzere toksinler karaciğer tarafından parçalanır. Bununla birlikte, alkol miktarı çok yüksekse, karaciğer aşırı iş görecek ve karaciğer hücreleri sonunda zarar görecektir.

Aşırı, düzenli ve uzun süreli içicilerin diğer sağlıklı insanlara kıyasla siroza yakalanma eğilimi çok daha yüksektir. Sadece alkoliklerin risk altında olduğu bir efsanedir. Düzenli ve aşırı sosyal içme de, siroz gelişme ihtimali ile bağlantılıdır.

Ayrıca Bakınız: Alkolik Karaciğer Hastalığı

Tipik olarak, şiddetli alkol tüketmenin sirozun gelişmesi için en az on yıl süreyle sürdürülmesi gerekir. Dönem her bireye göre değişir.

Düzenli ve aşırı alkol içen kadınlar, aynı miktarda tüketen erkeklerle karşılaştırıldığında daha fazla semptom ortaya çıkma eğilimi gösterirler.

Aşırı alkol içenler sonunda yağlı karaciğer hastalığına yakalanabilirler. Karaciğer, alkolü karbondioksit ve suya dönüştürerek yağlı karaciğere neden olur. Aşırı içme durduğunda, yağlı karaciğer semptomları kaybolur. Bununla birlikte, içki içmeye devam edenlerin %20 ila %30’u bir sonraki aşama olan alkolik hepatite yakalanabilir. Ağır içki içenlerin yaklaşık %10’unda daha sonra siroz gelişir ve alkollü karaciğer hastalığının üçüncü evresidir.

Uzmanlar, alkol hepatiti ve siroz gelişme riskini azaltmak için erkekler için günlük üç ila dört ünite alkol tüketimini geçmemeleri ve kadınların günlük olarak iki ila üç üniteyi geçmemeleri çağrısında bulunmaktadırlar.

2. Hepatit

Kan yoluyla bulaşan bir enfeksiyon olan Hepatit C, karaciğere zarar verebilir ve sonunda siroza yol açabilir. Hepatit C, Batı Avrupa’da, Kuzey Amerika’da ve dünyanın birçok yerinde sirozun yaygın bir nedenidir. Siroza hepatit B ve D de neden olabilir.

Ayrıca Bakınız: Hepatit B Nedir?

3. Non-Alkolik Steatohepatit (NASH)

Obez, diyabet hastaları, yüksek kan lipid (yağ) düzeyleri olanlar ve hipertansiyonu olan kişilerde (yüksek tansiyon) görülme olasılığının daha yüksektir. NASH, erken evrelerinde, karaciğerde çok fazla yağ birikimi ile başlar. Yağ inflamasyona ve skar dokusuna neden olur ve daha sonra olası sirozla sonuçlanır.

Ayrıca Bakınız: Nonalkolik Karaciğer Yağlanması

4. Otoimmün Hepatit

Kişinin kendi bağışıklık sistemi sanki yabancı maddelermiş gibi vücuttaki sağlıklı organlara saldırır. Bazen karaciğere saldırılır. Sonunda hastada siroz gelişebilir.

5. Bazı Genetik Hastalıklar

• Hemokromatozis: Demir karaciğer ve vücudun diğer kısımlarında birikir.
• Wilson hastalığı: Bakır karaciğer ve vücudun diğer kısımlarında birikir.

6. Safra Kanallarının Tıkanması

Safra yolları kanseri veya pankreas kanseri gibi bazı hastalıklar, safra yollarını tıkayabilir ve siroz riskini arttırır.

7. Budd-Chiari Sendromu

Karaciğer veninde tromboz (kan pıhtılaşması) vardır, karaciğerden kan taşıyan kan damarı, karaciğer büyümesine ve kollateral damarların gelişimine yol açar.

Siroza neden olma olasılığı taşıyan diğer hastalıklar şunları içerir:

• Kistik fibroz
• Primer sklerozan kolanjit (safra kanallarının sertleşmesi ve skarlaşma)
• Galaktozemi (süt şekeri işleme yetmezliği)
• Şistozomiyaz (bazı gelişmekte olan ülkelerde yaygın olarak bulunan bir parazit)
• Biliyer atrezisi (bebeklerde kötü şekilde oluşan safra kanalları)
• Glikojen depolama hastalığı (hücre fonksiyonu için hayati önem taşıyan depolama ve enerji boşaltma problemleri)

Siroz Belirtileri Nelerdir?

Sirozun erken evrelerinde semptomlar yaygın değildir. Ancak, skar dokusu biriktikçe, karaciğerin düzgün çalışma kabiliyeti zayıflar. Aşağıdaki belirtiler ve bulgular oluşabilir:

• Kılcal damarlar karnın üst derisinde görünür hale gelmesi
• Yorgunluk
• Uykusuzluk
• Ciltte kaşıntı
• İştah kaybı
• Zayıflama
• Mide bulantısı
• Karaciğerin bulunduğu bölgede ağrı veya hassasiyet
• Kırmızı veya lekeli avuç içi
• Güçsüzlük

Karaciğer sirozu ilerledikçe aşağıdaki belirtiler ve semptomlar ortaya çıkabilir:

• Karında sıvı birikmesi (asit)
• Kalp atışının hızlanması
• Kişilik değişiklikleri (kan toksinleri biriktikçe beyini etkiler)
• Diş eti kanaması
• Vücut ve üst kollarda kütle kaybı
• Vücut alkolü zor işler
• Kafa karışıklığı, konfüzyon
• Baş dönmesi
• Ayak bilekleri, ayaklar ve bacaklarda sıvı birikimi (ödem)
• Saç dökülmesi
• Çabuk çürüme, morarma
• Sarılık
• Libido düşmesi
• Hafıza problemleri
• Daha sık ateşlenme (enfeksiyonlara yatkınlık)
• Kas krampları
• Burun kanaması
• Sağ omuz ağrısı
• Nefes nefese kalma (nefes darlığı)
• Siyah ve çok soluk dışkı
• Koyu renk idrar
• Kan kusma
• Yürüme sorunları

Siroz Teşhisi ve Tanı Kriterleri

Siroz erken evrelerinde genellikle semptomlara neden olmadığı için hasta başka bir sağlık sorunu veya hastalık testi aldığında teşhis edilir.

Aşağıdaki belirtilere sahip olan herkesin hemen doktor randevusu alması önerilir:

• Titreme ile birlikte ateşlenme
• Nefes darlığı
• Kan kusma
• Katran gibi dışkı
• Uyuşukluk ya da kafa karışıklığı

Fizik muayene ile hasta incelenir ve karaciğer alanının çevresinde büyüme olup olmadığı kontrol edilir. Hastaya tıbbi geçmişi ve yaşam tarzı (alkol kullanımı vs.) hakkında sorular sorulur.

Aşağıdaki tanı testleri de istenebilir:

1. Kan testi: Karaciğerin ne kadar iyi çalıştığını ölçmek ve herhangi bir hasar olup olmadığını belirlemek için yapılır. ALT seviyeleri (alanin transaminaz) yüksekse, hasta hepatit olabilir.
2. Görüntüleme testleri: Karaciğer ultrasonografisi, BT (bilgisayarlı tomografi) veya MR görüntüleme (manyetik rezonans görüntüleme) taramasını gerektirebilir. Karaciğerin büyümüş olup olmadığını görmekten başka, doktor herhangi bir skarlaşma tespit edebilir.
3. Biyopsi: Karaciğer hücrelerinin küçük bir numunesi alınır ve mikroskop altında incelenir. Hastaya lokal anestezi verilir. Biyopsi sadece sirozu doğrulamakla kalmaz, aynı zamanda sebebini de ortaya çıkarabilir (eğer siroz ise).
4. Endoskopi: Şişmiş kan damarları (varisler) olup olmadığı kontrol edilir.

Siroz Tedavisi

Siroz yeterince erken evrede teşhis edilirse, altta yatan nedeni tedavi ederek hasar en aza indirilebilir.

• Alkol bağımlılığı (alkolizm) tedavisi: Siroz olan ve uzun süreli, düzenli aşırı alkol tüketen hastanın içmeyi bırakması önemlidir. Birçok durumda doktor alkolizm için bir tedavi programı önerecektir.
• İlaç tedavisi: Hastaya, hepatit B veya C nedenli karaciğer hücresi hasarını kontrol etmek için ilaçlar reçete edilebilir.

Siroz Komplikasyonlarının Tedavisi

1. Asit veya ödem: Asit (karında sıvı birikimi) veya ödem (bacaklarda sıvı tutulumu); düşük sodyum (tuz) diyet ve haplarla tedavi edilebilir. Ciddi durumlarda sıvı akıtılmalıdır. Bazen ameliyat gerekir.
2. Portal ven kollateral küçük damalarlara baskı: Karaciğer çevresindeki kan damarlarındaki artan basıncı kontrol etmek için hipertansiyon (yüksek tansiyon) ilaçları genellikle reçete edilir. Amaç ciddi kanamayı önlemektir. Bazı durumlarda, stent portatif damar içine açık tutmak için cerrahi olarak yerleştirilebilir. Kanamaların belirtileri bir endoskopi ile tespit edilebilir.
3. Şişmiş varislerin tedavisi: Hasta kan kusarsa veya kanlı dışkı bulgusu varsa, muhtemelen özofageal varisleri bulunur. Acil tıbbi müdahale gerekir.
4. Enfeksiyonlar: Hastaya antibiyotik verilir ve bazı tedaviler uygulanır.
5. Karaciğer kanseri taraması: Siroz hastalarında karaciğer kanseri gelişme riski çok yüksektir. Doktor, düzenli kan testleri ve görüntü taramaları önerebilir.
6. Hepatik ensefalopati (yüksek kan toksin düzeyleri): İlaçlar, aşırı kan toksin düzeylerini tedavi etmeye yardımcı olabilir. Belirtileri ve bulguları hastaya açıklamak gerekir. Böylece neye dikkat etmeleri gerektiğini bilirler.
7. Karaciğer nakli: Eğer siroz ilerlemişse ve karaciğer yetmezliği varsa, hastanın karaciğer nakline ihtiyacı olabilir.

Siroz Nasıl Önlenir?

Alkol alımının günlük ya da haftalık tavsiye edilen limit üzerinde olmaması gerekir.

• Erkekler: Haftada en fazla 21 birim veya günde üç/dört birim
• Kadınlar: Haftada en fazla 14 birim veya günde iki/üç birim

Siroz hastaları alkolden tamamen kaçınmalıdır. Alkol kullanımı, hastalığın ilerlemesini hızlandırır.

Hepatit B ve C hastalıklarının önlenmesi için korumalı ilişki, özel eşyaların paylaşılmaması ve enfekte kişilere karşı dikkatli olunmalıdır.