Parkinson Hastalığı Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

Parkinson hastalığı, konuşma ve yazma da dahil bireyin hareketlerini etkileyen ilerleyen bir sinir sistemi bozukluğudur. Semptomlar yavaş yavaş gelişir ve bir elde her zamankinden çok hafif titreme ile başlayabilir. Parkinson hastalığı olan insanlarda tutukluk görülür ve daha önce olduğu gibi hızla hareket edemediğini keşfederler. Buna bradikinezi denir. Parkinson’lu bir kişinin kasları zayıflar ve birey olağan dışı bir duruş sergileyebilir, hareketleri yavaşlar.

Parkinson hastalığı, hareket bozuklukları adı verilen bir grup rahatsızlığa aittir. Hareket bozuklukları, beyin felci, ataksi ve Tourette sendromu (veya Turet Sendromu) gibi nörolojik temelleri olan anormal vücut hareketlerini tanımlar.

Bir erkeğin Parkinson hastalığına yakalanma riski bir kadından %50 daha yüksektir.

“Parkinson hastalığı kaç yaşında başlar?” Çoğu vakada, semptomlar 50 yaşından sonra ortaya çıkmaya başlar. Ancak, vakaların yaklaşık %4 ila %5’inde teşhis 40 yaşın altındadır. “Parkinson hastalığı genç yaşta görülür mü?” Belirtiler ve semptomlar 21 ile 40 yaşları arasındaki bir bireyde geliştiğinde, genç başlangıçlı Parkinson hastalığı olarak bilinir.

Titreme ve yavaş hareketlerin yanı sıra, hasta sabit, ifadesiz bir yüze sahip olabilir. Bunun nedeni, yüz kas koordinasyonu ve hareketi üzerinde daha kötü bir kontrol sağlamasıdır.

Erken Parkinson hastalığı semptomlarına sahip yaşlı hastaların önemli bir kısmı, bu semptomların normal yaşlanmanın bir parçasını oluşturabileceğini ve tıbbi yardım talep etmediğini varsaydıklarından, doğru istatistik elde etmek muhtemelen imkansızdır. İlaç kaynaklı Parkinsonizm, kafa travması, ensefalit, inme, Lewy cisimcikli demans, kortikobazal dejenerasyon, çoklu sistem atrofisi ve progresif supranükleer palsi gibi Parkinson’a benzer işaret ve semptomlara sahip çeşitli farklı hastalıklar da vardır.

Parkinson hastalığı sesi de etkiler. Bir İngiliz matematikçi, Parkinson hastalığının teşhisini hızlandırmak için konuşma sinyali işleme algoritmalarını kullanarak ucuz ve kolay gerçekleştirilebilen bir test oluşturduğuna inanıyor. Oxford Üniversitesi’nde algoritmayı geliştiren Max Little, Parkinsonun sadece ekstremite hareketine değil, aynı zamanda insanların konuşmalarına da etkisi olduğunu söylüyor.

Parkinson hastalığı koku alma duyusunu da etkiler. Tedavi edilemez olmasına rağmen, Parkinson’un yeterince erken tespit edilmesi durumunda bugün doktorlar hastalığın seyrini etkileyebilir. Beyin hücrelerinin yıkımı yavaşlatılabilir. Bu, uzun yıllar boyunca hasta için daha iyi bir yaşam kalitesi anlamına gelir.

Parkinson hastalığı riskini yükselten veya düşüren bazı faktörler şunları içerir:

• Kurkumin: Baharat zerdeçalinde bulunan bir madde olan kurkumin, Michigan State Üniversitesi’nden bilim adamlarına göre Parkinson hastalığına karışan bir proteinin yığılmasını önlemede etkili olduğu anlaşıldı.
• Flavonoidler: Flavonoidler bakımından zengin gıdaları düzenli olarak tüketen yetişkin erkeklerde, Parkinson hastalığına yakalanma riski daha düşük görülmüştür. Bu gıdalara örnek olarak çilek, elma, bazı sebzeler, çay ve kırmızı şarap dahildir. Bu çalışmada, koruyucu etkiler antosiyaninler, flavonoidlerin bir alt sınıfından gelmektedir.
• REM uyku bozukluğu: Mayo Klinik’teki araştırmacılar, REM (hızlı göz hareketli) uyku davranışı bozukluğu olan kişilerde, diğer hastalıklara kıyasla Parkinson hastalığının veya hafif kognitif bozukluğu riskinin iki katı olabileceğini öne sürmüşlerdir.
• Yeniden ısıtılmış bazı yağlar: Parkinson, Alzheimer ve diğer nörodejeneratif hastalıklara ve bazı kanserlerle bağlantılı olan aldehitler; ayçiçek yağı gibi belirli yağlar belirli bir sıcaklığa kadar ısıtıldığında ve daha sonra tekrar kullanıldığında bulunabilir.

Parkinson hastalığı öncelikle düşük ve düşen dopamin seviyeleri nedeniyle oluşur.

Parkinsonlu bir hastada anormal derecede düşük dopamin seviyeleri vardır. Beyindeki substantia nigra bölümünde dopaminerjik nöronlar (sinir hücreleri türleri) olarak bilinen dopamin üreten hücreler ölür. Uzmanlar bu hücrelerin neden öldüğünü bilmiyorlar. Dopamin seviyeleri çok düşük olduğunda, insanlar hareketlerini kontrol altına almakta zorlanırlar.

Dopamin seviyeleri hastalığa sahip hastalarda kademeli olarak düşer. Bu nedenle semptomları giderek daha şiddetli hale gelir. Dopamin, beynin koordinasyonunu ve hareketini kontrol eden kısmına mesaj gönderilmesine katılır.

Parkinson hastalığı doğrudan ölüm nedeni olmasa da ilerleyici bir hastalıktır ve semptomlar zamanla kötüleşir. Parkinson hastalığı:

• Kronik bir hastalıktır; uzun süreli bir hastalıktır. Tedavi edilemez.
• Aşamalı bir hastalıktır. Kademeli olarak kötüleşen bir hastalıktır.

Parkinsonizm Nedir?

Parkinsonizm; tremor, rijidite, postürel instabilite ve hipokinezi ile karakterize nörolojik bir sendromdur (bedensel hareketin azalması).

Parkinson hastalığı, Parkinsonizm’in en yaygın sebebidir. Basitçe söylemek gerekirse; Parkinsonizm, Parkinson hastalığına benzeyen belirtileri ve bulguları içerir.

İyi bir gece uykusu Parkinson hastasının motor fonksiyonuna yardımcı olur mu?

Hollandalı araştırmacılar yakın zamanda Parkinson hastalarının motor fonksiyonlarının iyi bir gece uykusu varsa sabahları daha iyi olduğunu söylemiştir. Şaşırtıcı, çünkü birkaç saat sonra hiçbir ilaç almadıklarında uyanıyorlar. Ancak araştırmacılar bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duymaktalar.

Parkinson Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Parkinson hastalığı hareket, bilişsel sorunlar, nörodavranışsal sorunları gibi duyusal ve uyku güçlükleri ile ilgili sorunlara neden olur. Belirti ve bulgular genellikle yavaş, yavaş ve çoğunlukla rastgele başlar (belirsiz sırada).

Her bir hasta benzersiz bir dizi belirtiyle, farklı şekilde etkilenir. Hastalar aynı zamanda tedaviye farklı tepki verme eğilimindedir. Belirginlik şiddeti de çok değişkendir. Bazı hastalar birincil belirti olarak titreme (sallanma) yaşayabilirken diğerlerinde titreme olmaz. Ancak denge sorunları yaşayabilirler. Hastalık bazı kişiler için yavaş gelişebilirken diğerleri için hızlı ilerleyebilir.

Dört ana belirti ve bulgu yavaş fiziksel hareketler (bradikinezi), titreme (sallanma), kas sertliği (tutukluk) ve postürel dengesizlik (denge ve koordinasyon bozukluğu) içerir. Bunlara primer motor belirtiler denir:

Birincil motor belirtileri şunları içerir:

• Bradikinezi (yavaş hareket, yavaşlama): Bir sandalyeden kalkmaya başlamak gibi harekete geçmek daha zor hale gelebilir. Hastanın görevleri yerine getirmesi genellikle daha uzun sürer. Koordinasyon eksikliği de vardır. Zorluk yalnızca hareketin uygulanması ile değil, planlama ve başlatma ile de ilgilidir. Bradikinezi yaşlı hastalar tarafından sıklıkla tolere edilir, ki genelde normal yaşlanma döngülerine girdiklerini düşünürler.
• Dinlenme tremoru (titreme): Karakteristik titreme sıklıkla başparmağın veya işaret parmağının ileri geri sürtünmesi gibi başlar. Titreme vücudun ayak ya da tek bir tarafında ve daha az yaygın olarak çene veya yüzde başlayabilir. Titremenin vücudun o kısmı dinlendiğinde ortaya çıkması daha muhtemeldir. Stres ve / veya kaygı titremenin daha belirgin olmasına neden olabilir. Bununla birlikte, birçok hastada ciddi tremor her zaman mevcut değildir. Multipl skleroz, ensefalit (beyin iltihabı) veya alkolizm gibi diğer hastalık belirtileri de titreme içerir. Titremenin varlığı, bireyin Parkinson hastalığına sahip olduğu anlamına gelmez. Parkinson hastalarının yaklaşık %70’inde erken evrede hafif titreme olduğu görülmektedir.
• Tutukluk (kas sertliği): Kaslar sert hissedilir. Bazı günlük görevleri yapmak, sandalyeden kalkmak, yatakta yön değiştirmek, vücut dilini uygun bir şekilde kullanmak veya parmak hareketleri yapmak zahmetli olabilir. En yaygın olarak, tutukluk bacaklarda ve boyunda görülür. Çok şiddetli olabilir, çünkü hareket aralığı ciddi derecede zayıflar. Bazen ağrı vardır.
• Duruş ve denge: Ayakta durduğunuzda dengesizlik veya denge ve koordinasyon bozukluğu olabilir. Bu belirtiler, bradikinezi ile birlikte düşme riskini önemli ölçüde artırır.

İkincil motor semptomları şunları içerir:

• Öne doğru yönelme
• Kramp
• Ağız sulanması
• Yorgunluk
• El yazısı çok küçük ve sıkışık olabilir (mikrografi)
• Bozuk ince motor becerisi (ince parmak hareketleri)
• Engellenmiş motor koordinasyonu
• İstemsiz hareketler ve uzun süreli kas kasılmaları (distoni)
• Yüz ifadesinin kaybolması
• Cinsel işlev bozukluğu
• Konuşma problemleri
• Yutma güçlüğü (disfaji)
• Yürürken kollar sallanmayabilir.

Diğer belirti ve bulgular şunları içerebilir:

• Demans: Bunama olarak da bilinir ve hastalığın ilerleyen evrelerinde ortaya çıkabilir. Hastada hafıza ve zihinsel netlik sorunları olabilir. Parkinson hastası olan bir kişide demans gelişme olasılığı diğer insanlara göre 6 kat daha fazladır.
• Uyku sorunları: Parkinson hastalığına yönelik ilaçlarla kötüleşebilir. Bununla birlikte, uyku sorunları hastalığın temel özelliğidir. Hasta gün boyunca aşırı uykulu olabilir. REM (hızlı göz hareketi) uykusu bozuklukları yanı sıra uykusuzluk (imsonia) olabilir.
• Kabızlık
• Depresyon
• Disfaji (yutma güçlüğü)
• Yorgunluk, halsizlik, enerji kaybı
• Parestezi: Kişinin cildinde karıncalanma, iğnelenme veya uyuşma hissi
• Acı hissinin azalması
• Koku duyusunun azalması
• Üriner inkontinans (mesane zayıflığı)
• Üriner retansiyon (idrar yapma zorluğu)

Parkinson Hastalığı Risk Faktörleri

Parkinson hastalığı için risk faktörleri şunları içerir:

1. Yaş: Yaşlılarda risk daha fazladır. Parkinson hastalığı gençleri etkilese de beklenmedik bir durumdur.
2. Genetik: Yakın akrabası (kardeşi, kız kardeşi, anne, babası) Parkinson hastalığı olan bir kişinin kendisinde hu hastalığın gelişme riski diğerlerine oranla biraz daha yüksektir. Buna rağmen, Mayo Klinik’e göre risk hala %5’ten azdır.
3. Cinsiyet: Erkeklerin kadınlara kıyasla Parkinson hastalığına yakalanma olasılığı daha yüksektir.
4. Toksinlere maruz kalma: Karbonmonoksit, herbisit veya böcek ilacı gibi bazı kimyasallara maruz kalmış kişilerin Parkinson hastalığına yakalanma riski diğer insanlara göre biraz daha yüksektir.
5. Bazı ilaçlar: Şiddetli paranoya ve şizofreni tedavisinde kullanılan bazı antipsikotik ilaçlar Parkinson hastalığına (Parkinson hastalığına benzeyen semptomlara) neden olabilir.

Parkinson Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

“Parkinson hastalığı neden olur?” Parkinson hastalığının semptomları, beyindeki substantia nigra adlı (yani “siyah madde” anlamına gelir) bir sinir hücresi kaybına (dopaminerjik hücreler) neden olur. Dopaminerjik hücreler dopaminin üretilmesinden sorumludur. Dopamin bir nörotransmitterdir. Vücut hareketlerini kontrol eden ve koordine eden mesajları beyinden iletmeye yardımcı olur. Dopamin, substantia nigra’ya ve beyindeki başka bir bölgeye (korpus striatum) iletişim kurmaya izin verir. Bu iletişim uygun kas hareketi koordine eder.

Eğer beyindeki Dopaminerjik hücreler hasar görür veya yok olurlarsa, dopamin üretimi azalır ve substantia nigra ve korpus striatum’tan gelen mesajlar düzgün çalışmaz. Parkinson hastalığının belirtileri ve bulguları, bu sinir hücrelerinin dörtte beşinde biri kaybolduğunda ortaya çıkar. Dopamin seviyeleri düşmeye devam ederken, Parkinson hastalığının semptomları daha da kötüleşir.

Basitçe söylemek gerekirse;

• Parkinson hastalığı dopamin üreten sinir hücrelerinin (dopaminerjik hücrelerin) dejenerasyonu veya tahrip edilmesinden kaynaklanır ve bu da beynin kas hareketini kontrol etmesini ve koordine etmesini zorlaştırır.

Uzmanlar, Parkinson hastalığına neden olan sinir hücrelerinin neden hasar görüp öldüklerinden emin değildirler.

Beyin hücre ölümüyle bağlantılı genetik mutasyonlar: Cambridge Üniversitesi ve Londra Üniversitesi’ndeki bilim adamları, genetik mutasyonların hatalı mitokondriyondan kurtulmanın doğal sürecini baltaladığını keşfetti.

Mitokondri, hücrenin güç evleridir. Besin maddelerini alırlar, parçalayıp hücrenin enerjisini yaratırlar. Mitokondri arızalı olduğunda bunlar ortadan kaldırılmalıdır. Bilim adamları, Parkinson geninde “Fbxo7” bulunan kusurların hatalı mitokondriyal eliminasyon sürecini bozduğunu keşfetti.

Araştırmacılar, mitofajiyi hedefleyen ilaçların (hatalı mitokondrinin ortadan kaldırılması) Parkinson hastalığını tedavi etmesine veya muhtemelen önlemesine yardımcı olabileceğine inanıyorlar.

Parkinson Hastalığı Teşhisi

Parkinson hastalığı için spesifik bir test yoktur, özellikle erken teşhis koymak bazen zor bir şarttır. Parkinson hastalığının belirtileri ve semptomları grubu olan Parkinsonizm, Lewy cisimcikleri bunama, progresif supranükleer palsi gibi bazı nedenlere, bazı antipsikotik ilaçlara, toksinlere, baş yaralanmalarına ve bazı inme tiplerine sahip olabilir.

Başlangıçta, belirtiler Parkinson hastalığının erken evrelerinde hafif olduğunda, doktor hastalığı kesin olarak teşhis etmeyi zor bulacaktır. Parkinson şüphesi varsa, doktor muhtemelen hastayı bir uzmana (nörolog) sevk edecektir.

Tıbbi geçmişin bir parçası olarak doktor, hastanın aldığı ilaçları ve yakın aile bireylerinin Parkinson hastalığına yakalanmış olup olmadıklarını bilmelidir.

Nörolojik muayene ile genellikle hastanın yürüme, koordinasyon ve bazı basit el görevleri yerine getirmesi değerlendirilir. Doktor ayrıca hastanın koku duyusunu kontrol edebilir. Ayrıca, Parkinson hastalığına yönelik bir ilaç reçete edebilir. Eğer semptomlara yardımcı olursa, bireyin hastalığı olup olmadığını öğrenmesine yardımcı olabilir.

Aşağıdaki tanı testleri istenebilir:

Kan testi: Genellikle anormal tiroid hormonu seviyeleri veya karaciğer hasarı gibi herhangi bir hastalığı eler.

MR veya BT taraması: Felç veya beyin tümörü bulgularını kontrol etmek için yapılır. Felç veya beyin tümörü yoksa, Parkinson hastalığı olan kişilerin çoğunda MR veya BT taramaları normal görünür.

PET (pozitron emisyon tomografisi) taraması: Bu görüntüleme testi bazen beyindeki düşük dopamin seviyelerini tespit edebilir. PET taramaları pahalıdır ve tüm hastanelerde bulunmadığından, bu seçenek bazen mevcut olmayabilir. PET, vücutta işlev gören bu maddelerin 3 boyutlu renkli görüntüleri oluşturmak için radyoaktif maddeleri kullanan, oldukça uzmanlaşmış bir görüntüleme tekniğidir. Vücudun kimyası ile ilgili bilgiler, diğer görüntüleme tekniklerinde geçerli olmayan bir PET taraması ile elde edilebilir.

Dört ana semptomdan ikisi mevcut olmalıdır: Nörolog tarafından bir Parkinson hastalığının teşhisini düşünmek için hastanın dört ana semptomdan ikisine sahip olması gerekir. Belli bir süre boyunca bulunmaları gerekir. Dört ana belirti şöyledir:

1. Titreme ya da sallanma
2. Bradikinezi (hareket yavaşlığı)
3. Kolların, bacakların veya gövdenin rijitliği (tutukluğu)
4. Duruş dengesizliği (denge sorunları ve olası düşmeler)

Bir Parkinson hastalığının tanısı aşağıdaki hallerde daha olasıdır:

• Parkinsonun dört ana belirtisinden ikisinin bir süre mevcut olması
• Semptomların vücudun bir tarafında başlaması
• Titreme (sallanma) istirahatte daha belirgin olması
• Bir Parkinson ilacının (örneğin levodopa) güçlü, pozitif bir yanıt üretmesi

Parkinson Hastalığı Tedavisi

Parkinson hastalığının tedavisi yoktur. Tedavi seçenekleri hastanın yaşam kalitesini zayıflatan semptomların tedavisine odaklanmaktadır. Herkes için geçerli olan standart veya en iyi tedavi yöntemi yoktur.

Tedavi yaklaşımları arasında ilaç, ameliyat, genel yaşam tarzı değişiklikleri (dinlenme ve egzersiz), fizik tedavi (fizyoterapi), destek grupları, mesleki terapi ve konuşma terapisi sayılabilir.

a) İlaç Tedavisi

Çoğu Parkinson semptomunun beynin düşük dopamin düzeylerinden kaynaklandığı gibi, çoğu ilaç dopamin düzeyini yenilemek veya eylemini taklit etmek için yapılır; dopaminerjik ilaçlar bunu yapar. Dopaminerjik ilaçlar tutukluğu (kas sertliği) azaltır, hızı iyileştirir, koordinasyona yardımcı olur ve titremeyi azaltır. Dopamin’in kendisi alınması yardımcı olmaz, çünkü beyine giremez.

b) Parkinson Hastalığı Cerrahi Tedavisi

• Derin beyin stimülasyonu; titreme, tutukluk, sertlik, yavaş hareket ve yürüme zorlukları gibi çeşitli sakatlayıcı nörolojik semptomların tedavisinde kullanılan cerrahi bir prosedür.
• Talamotomi; talamus yok edilir (lezyonlu) veya kesilerek çıkarılır (ablatif). Talamus beynin küçücük bir parçasıdır. Prosedür, titreme azaltmaya yardımcı olabilir. Talamotomi, bu günlerde nadiren yapılır. İlacın yanıt vermediği tremorlu hastalar için kullanılabilir. Prosedür, yavaş hareket etme, yürüme zorlukları veya konuşma problemlerini iyileştirmez.
• Pallidotomi; derin beyin stimülasyonunun başlangıcından bu yana nadiren yapılır. Beynin bir parçası olan gobus pallidus, parkinson hastalığı olan hastalarda aşırı aktif olabilir, bu da hareketin daha az aktif hale gelmesini sağlayan beynin farklı bir bölümüne neden olur. Cerrah, beyin o bölgede daha az aktivite ile sonuçlanan skar oluşturarak globus pallidusun küçük bir kısmını yok eder ve bu da tutukluk ve titreme gibi hareket belirtilerini hafifletmeye yardımcı olabilir.
• Subtalamotomi; nadiren uygulanır. Beynin çok küçük bir alanı olan subtalamus yok edilir.

c) Alternatif Tedaviler

İngiltere’de Parkinson hastalığı olan hastaların %40’ına kadar masaj, akupunktur veya bitkisel ilaçlar gibi alternatif tedavi seçenekleri kullanılır. Bitkisel ilaçlar ve / veya takviyeleri kullanan hastalar, doktorlarına söylemelidir. Bazıları Parkinson’un ilaçlarıyla etkileşime geçebilir.

d) Beslenme

Parkinson hastalığı olan bazı hastalar kabızlık sorunu çekerler. Yüksek lifli beslenme şeklinin yanı sıra, yeteri miktarda sıvı tüketmek kabızlık şiddetini azaltmaya yardımcı olabilir.

e) Postüral (Ortostatik) Hipotansiyon

Postüral (ortostatik) hipotansiyon; pozisyon değiştirirken düşük kan basıncıdır. Bazı Parkinson hastalarının yaşadığı bir başka sorundur. Doktorlar, tuz ve sıvı alımının yanı sıra akşamları kafeinli ürünlerden kaçınılması, gün içinde küçük öğünler yemek ve alkollü içki içilmemesi konusunda tavsiyelerde bulunabilirler.

Hasta kilo kaybederse, Parkinson hastalığında yaygın bir problemdir ve bir diyetisyene sevk edilebilir.

Parkinson Hastalığı Komplikasyonları Nelerdir?

Çiğneme ve yutma güçlüğü: Hastalığın ilerleyen evrelerinde insanları daha sık etkiler.

Depresyon, anksiyete: Bazen depresyon diğer Parkinson belirtileri ortaya çıkmadan önce ortaya çıkabilir. ABD’de uzmanlar parkinson hastalarının %50’sinin hastalıkları sırasında bir süre ruh hali bozukluğu yaşadığını düşünmekteler.

Cinsel işlev bozukluğu: Bazı hastalar libidoda (cinsel dürtü) düşüş yaşarlar. Cinsel işlev bozukluğu, kadınlardan daha çok erkekleri etkilemektedir.

Uyku: Hastalar gece boyunca uyanırlar. Parkinson hastalığı olan çok sayıda kişi uyurken zorlanır. Uykulu olmak ve gün boyunca uykuya dalmak da yaygındır.

Üriner inkontinans veya retansiyon: Bazılarında idrar kaçırma olurken, diğerlerinde idrar yapma zorluğu olabilir. Bazen bu, Parkinson hastalığını tedavi etmek için kullanılan ilaçlara bağlı olabilir.

İlaçlar: Bazı Parkinson hastalığı ilaçları aşağıdakilere neden olabilir:

• Ayağa kalkıldığı zaman hipotansiyon (kan basıncının otururken veya yatarken düşmesi)
• Kolların ve bacakların istemsiz seğirmesi veya sarsılması
• Halüsinasyonlar
• Uyuşukluk
• Obsesif kompulsif davranış