Psikoz Nedir: Nedenleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavisi

Genel olarak, psikoz, gerçeklik ile temasın kesilmesi anlamına gelir. Kendi başına tıbbi bir durum olmaktan ziyade akıl hastalığının bir belirtisidir.

Genellikle, psikotik belirtiler üreten iki tip psikiyatrik bozukluk vardır: “şizofreni” ve “bipolar bozukluk” gibi duygudurum bozuklukları.

Bu sayfada psikozun tam açıklaması, sebebi ve nasıl tedavi edildiği detayları ile açıklanmaktadır.

Psikoz Hakkında Hızlı Bilgiler:

Aşağıda psikoz ile ilgili bazı kilit noktalar kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Psikoz, kendi başına bir hastalık değildir; bu bir semptomdur.
• Yaygın bir psikotik yanılgı, hastanın önemli bir figür olduğuna inanmasıdır
• Psikozun daha erken teşhisi, uzun vadeli sonuçları iyileştirir.

Psikoz Nedir?

Psikoz, geniş bir terimdir ve bir kimsenin gerçekte hiç kimsenin deneyimlemediği ve inançları olmadığı şeyleri deneyimlediği anlamına gelir.

Psikoz klasik olarak şizofreni spektrum bozuklukları ile ilişkilidir ve diğer belirtiler görülürken şizofreni için belirleyici ölçütlerden biri psikoz varlığıdır.

Psikotik belirtilerine de neden olan diğer bozukluklar şunları içerebilir:

• Şizofreni
• Şizoaffektif bozukluk ve şizofreninin diğer alt türleri
• Akut ve geçici psikotik bozukluklar
• Bipolar bozukluk (daha önce manik depresyon olarak bilinirdi)
• Psikotik özelliklere sahip majör depresif bozukluk
• Postpartum (postnatal olarak da adlandırılır) psikoz (postnatal depresyonun şiddetli bir formu)
• Madde kaynaklı psikoz (alkol, yasadışı uyuşturucular ve steroid ve uyarıcı içeren bazı reçeteli ilaçlar dahil)

Bunlar psikotik belirtilerin başlıca nedenleri olmakla birlikte, psikoz diğer bozukluklara ve hastalıklara da sekonder olabilir. Psikoza neden olabilen hastalıklar şunları içerebilir:

• Beyin tümörü veya kist
• Demans (örneğin Alzheimer hastalığı)
• Parkinson hastalığı ve Huntington hastalığı gibi nörolojik hastalıklar
• HIV ve beyni etkileyebilecek diğer enfeksiyonlar
• Bazı epilepsi türleri
• İnme

Psikoz Nedenleri Nelerdir?

Psikozun kesin sebepleri iyi anlaşılamamıştır; ancak şunları içerebilir:

• Genetik: Araştırmalar,şizofreninin ve bipolar bozukluğun ortak bir genetik nedeni paylaşabileceğini gösteriyor.
• Beyin değişiklikleri: Beyin yapısındaki değişiklikler ve belirli kimyasal değişmeler psikoz hastalarında görülür. Beyin taramaları, psikoz öyküsü olan, düşünce işleme üzerindeki etkileri açıklayan bazı bireylerin beyninde azalmış gri maddeyi ortaya çıkarmıştır.
• Hormonlar veya uyku: Doğum sonrası psikoz, doğumdan sonra çok kısa sürede ortaya çıkar (normalde 2 hafta içinde). Kesin nedenler bilinmiyor, ancak bazı araştırmacılar bunun hormon düzeyindeki değişikliklerden ve bozuk uyku düzeninden kaynaklanabileceğine inanıyor.

Psikoz Belirtileri

Psikotik belirtiler ayrılabilir ve belirli açıklamalar yapılabilir. Psikozun klasik belirtileri şunlardır:

• Halisünasyon: Var olmayan şeyleri hissetme, görme veya işitme.
• Sanrılar: Sahte inançlar, özellikle de gerçek olmayan şüphe veya korku üzerine kurulu.

Şizofreni gibi bozukluklardaki psikotik belirtiler arasında aşağıdakiler de olabilir:

• Dağınık düşünce, konuşma veya davranış
• Bozuk düşünce (ilgisiz konular arasında atlama, düşünceler arasında garip bağlantılar yapma)
• Katatoni (tepkisizlik)

Sebeplere bağlı olarak, psikoz hızlı veya yavaşça ortaya çıkabilir. Şizofreni hastalığında da aynı durum söz konusuyken, semptomlar yavaş başlangıçlı olma eğilimindedir ve bazı durumlarda tam bozukluğa dönüşmeyen daha hafif psikoz ile başlar.

Şizofreninin yavaş başlangıcı (prodromal faz olarak da bilinir) genellikle hasta ya da aileleri ve arkadaşları tarafından fark edilmez. Psikozun hafif, başlangıçtaki belirtileri şunları içerebilir:

• Şüpheci hisler
• Bozuk algılamalar
• Depresyon ve intihar hisleri
• Takıntılı düşünce
• Uyku sorunları

Halüsinasyonlar, psikozlu kişilerin duyularını (görme, ses, koku, zevk ve dokunma) etkileyebilir. Ancak şizofreni hastalarının yaklaşık üçte ikisinde, halüsinasyonlar işitseldir; işittiğinde ve onları gerçek olduklarına inandıklarında içermez.

Aşağıdaki işitsel halüsinasyonlar şizofrenide sık görülür:

• Birçok sesi, çoğunlukla olumsuz olarak, hastayla konuşurken işitmek
• Hastanın ne düşündüğünü tekrar etmesi
• Hastanın ne yaptığına dair bir yorum yapması
• Tuhaf sanrılar psikoz sırasında yaşanır.

Psikotik sanrılara örnekler, şizofreni ile ilişkili olma ihtimali daha yüksek olan paranoid türü ve ihtişam sanrılarından oluşmaktadır.

1. Paranoid sanrılar: Bunlar psikozlu bireylerin kişiler veya kuruluşların haksız yere şüpheli, zarar verici olmasına inanmalarına neden olabilir.
2. Büyüklük kompleksi (megolomanlık): Özel bir iktidar veya otoriteye sahip olmakla açıkça yanlış, ancak güçlü bir inanç vardır. Örneğin, bir dünya lideri olduğuna inanabilirler.

Psikoz Teşhisi

Bu bölümde, mevcut testleri ve psikoz tanı yöntemlerini tartışacağız.

a) Erken Tanı

Psikozun erken teşhisi, uzun vadeli sonuçları iyileştirir. Ancak bu her zaman elde edilemez. Şizofreniye yol açabilecek daha hafif psikoz biçimleri ortalama 2 yıl tedavi edilmeden bırakılmasına yol açar ve hatta tam psikoz, tıp uzmanlarının dikkatini çekmeden önce birkaç yıl sürebilir.

Psikozun kendisi için biyolojik bir test yoktur ve eğer laboratuvar testleri yapılırsa, alternatif bir açıklama sağlayabilecek diğer tıbbi sorunları elemek gerekir.

b) Hasta ve Aileye Sorular Yöneltilmesi

Psikoz öncelikle klinik muayene ve tıbbi öykü ile teşhis edilir. Doktor hastayı inceler ve semptomları, deneyimleri, düşünceleri ve günlük faaliyetleri sorar ve psikiyatrik bir hastalık öyküsü olup olmadığını sorar.

Her şeyden önce başta deliryum olmak üzere diğer tıbbi durumlar elenir. ancak epilepsi ve birtakım tıbbi açıklamalar mümkündür.

Doktorlar, hastanın hem yasal hem de yasadışı uyuşturucularla zehirlenme öyküsü olup olmadığını kontrol eder ve genellikle bunu kontrol etmek için idrar örneği isterler.

Psikoz rahatsızlığı psikiyatrik bir nedene indirgendikten sonra, teşhis onaylanmadan önce karşılanması gereken açıkça tanımlanmış kriterler vardır.

c) Beyin Taramaları

Beyin taramaları tıbbi dikkatin erken safhalarında yapılabilir. Böylece genellikle tedavi edilebilir ve geri çevrilebilir olan diğer hastalıklar göz ardı edilebilir.

EEG (elektroensefalografi) testi beynin elektriksel aktivitesini kaydeder ve muhtemelen psikotik belirtilerin neden olduğu deliryum, kafa travması veya epilepsiyi elemeye yardımcı olabilir.

Psikoz Tedavisi

Bu bölümde, psikoz tedavilerini ve önleme yöntemleri yer almaktadır.

Antipsikotik İlaçlar:

“Antipsikotik” olarak bilinen bir ilaç sınıfıyla tedavi, psikotik hastalığı olan insanlar için en yaygın tedavi yöntemidir.

Antipsikotik ilaçlar, şizofreni gibi psikiyatrik bozukluklarda psikoz belirtilerinin azaltılmasında etkili olmakla birlikte; altında yatan psikotik hastalıkları tedavi etmemekte ya da iyileştirmemektedir.

Şizofreninin Akut ve Bakım Evreleri

Şizofreninin antipsikotik tedavisi iki aşamalıdır. İlki, psikotik atakları tedavi etmek için akut faz ve bakım terapisinin bir ömür boyu sürecini içerir.

Akut evrede sık sık hastanede kalmanız gerekir. Bakım evresinde şizofreninin tedavisi topluluk içindedir ve antipsikotikler daha fazla psikotik atağı önlemeye yardımcı olur,. Ancak, nüks sıklıkla görülür, bazen ilaçları almada başarısız olunur.