Romatoid Artrit Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tanı Kriterleri ve Tedavisi

Romatoid artrit, bazen “romatoid hastalık” olarak adlandırılır. Eklemlerdeki iltihaplanmaya (şişme) ve eklem ağrılarına, eklem çevresindeki dokuya ve insan vücudundaki diğer organlara neden olan otoimmün hastalıkları ilerleyen ve etkisiz hale getiren kronik (uzun süren) bir hastalıktır.

Romatoid artrit genellikle el ve ayaklardaki eklemleri etkiler. Ancak, herhangi bir eklem etkilenebilir. Romatoid artritli hastalarda sıklıkla “sert eklemler” bulunur ve genellikle hasta kendini iyi hissetmez ve yorgun hissedilir.

Romatoid Artrit Nedir?

“Romatoid artrit nasıl bir hastalıktır?” Romatoid artrit, “otoimmün” bir hastalıktır. Bağışıklık sistemimiz, enfeksiyonlar gibi bize zarar veren organizmaları ve maddeleri bulmak ve yok etmek için tasarlanmış hücrelerin ve antikorların karmaşık bir organizasyonudur.

“Romatoid artrit nasıl başlar?” Bir otoimmün hastalığı olan bireyler, kendi vücut dokularını hedef alan, inflamasyona neden olan antikorlara sahiptirler. Romatoid artritli bir hastanın bağışıklık sistemi eklemlerin astarına saldırır ve şişerek, iltihaplanır. Osteoartrit ile oluşan yıpranma hasarına karşın, romatizmal artrit eklemlerin astarını etkiler ve böylece kemik erozyonuna ve eklem deformitesine neden olan ağrılı şişme meydana gelir. Sonunda etkilenen eklemlerde kalıcı olarak hasar görebilir.

Romatoid artrit sistemik bir hastalıktır. Sistemik, tüm vücudu etkiler. Romatoid hastalığında, vücudun birden fazla organı etkilenebilir.

Ayrıca hastanın ateşi çıkabilir ve yorgunluk söz konusu olabilir. Romatoid artrit; akciğerlerdeki zar, akciğerlerin etrafındaki membran (plevra), perikardiyum (kalp ve büyük damarların köklerini içeren çifte duvarlı bir kese) ve göz küresinin üzerindeki sert beyaz dış katmana (sklera) da yayılabilen inflamasyon üretebilir. En sık cilt altı deri altı dokuda nodüler lezyonlar üretebilir.

Romatoid artrit hastalarının kalp krizi geçirme riski diğer insanlara göre önemli derecede yüksektir.

Romatoid artrit, MS (multiple skleroz) veya lösemiden çok daha yaygındır. Bununla birlikte, hastalığın etkileri ve ciddiyetine ilişkin farkındalık önemlidir.

Romatoid artrit belirtileri genellikle gelir ve gider. Bazı durumlarda semptomlar hafif olabilir, diğerlerinde şiddetli ve aşırı derecede ağrılı olabilir. Belirtiler kötüye gidebilir.

Romatoid artrit, çok fazla acı verici bir rahatsızlık olabilir ve bu da işleyiş ve hareketliliğin kaybolmasına yol açar. Teşhis, esas olarak belirtiler ve semptomların yanı sıra, romatoid faktör kan testleri ve X-ışınlarının belirlenmesinin bir sonucu olarak yapılır. Teşhis ve hastalığın uzun vadeli tedavisi genellikle bir romatolog tarafından gerçekleştirilir.

Romatoid Artrit Belirtileri Nelerdir?

Romatoid artrit uzun süreli bir hastalıktır. Kronik bir hastalıktır. Belirtiler gelip gidebilir ve her hasta farklı şekilde etkilenir. Bazı hastalar uzun süreli tekrarlama dönemleri gösterebilirken; romatoid artrit etkisiz olduğunda ve az veya hiç belirtisi görülmediğinde, diğerlerinin uzun süre semptomları neredeyse değişmeyebilir.

Ani başlayan romatoid artrit ile birlikte hasta bir gece sağlıklı yatabilir ve ertesi sabah çok fazla ağrı ile uyanabilir.

Çoğu vakada romatoid artrit sinsice başlar. Belirtiler ve semptomlar birkaç hafta veya aylar boyunca yavaş yavaş gelişir. Hasta başlangıçta en az bir eklemde sertlik hissedebilir. Etkilenen bölgede genellikle ağrı eşlik eder. Eklemde hassasiyet olabilir. İlk belirtiler genellikle parmak ve ayak parmaklarındaki gibi küçük eklemlerde hissedilir.

Kaç tane eklemin etkilendiği önemli derecede değişir. Bununla birlikte, neredeyse tüm vakalarda süreç eninde sonunda aynı anda en az beş eklemi etkiler. Sistemik lupus veya gut hastalığının aksine, romatizmal artrit bir poliartrittir, zaman geçtikçe daha fazla eklem etkilenir.

Genellikle vücudun her iki tarafı, örneğin her iki diz ya da her iki el de etkilenir.

Sıklıkla Etkilenen Eklemler:

En sık etkilenen eklemler şunlardır:

• Ellerde proksimal interfalangeal (PIP) ve metakarpofalangeal (parmak orta ve taban eklemleri) eklem tutulması
• Bilekler, özellikle ulnar-stiloid eklemler
• Omuzlar
• Dirsekler
• Dizler
• Ayak bileği
• Metatarsofalangeal (MTP) eklemler (ayak parmaklarında)

Not: Distal interfalangeal (DIP) eklemler (parmak üst eklemi) genellikle etkilenmez.

Hastalığın geç döneminde atlanto-aksiyal eklem hariç, omurga asla etkilenmez.

1. Sabah Yorgunluğu

Sabah tutukluğu, romatoid artritin yaygın semptomudur. Özellikle uzun bir süre devam ediyorsa şüphelenilir. Uzmanlar sabah yorgunluğu ve tutukluğunun süresinin genellikle hastalığın iltihap aktivitesinin iyi bir göstergesi olduğunu söylüyor. Diğer artrit formları olan hastalar sabah erken eklem sertliğine sahip olabilirler. Ancak, bir saatten fazla dayanamama eğilimi gösterirler.

Dejeneratif artrit vakalarından daha uzun süren uzun süre hareketsiz kaldıktan sonra sertlik olabilir.

2. Eklem Ağrısı ve Şişme

Etkilenen derinin astarı iltihaplanır. Deri sıcak, kırmızı ve şiş hale gelir. Dokununca acı hissi olur.

3. Anemi

Romatoid artritli hastaların yaklaşık %80’i anemiktir. Yani, az sayıda kırmızı kan hücresi vardır; kan yeterince oksijen taşıyamaz.

Ayrıca Bakınız: Anemi Hakkında Bilgiler

4. İştah Kaybı ve Kilo Verme

Çok sayıda hasta iştah kaybı ve ardından kilo kaybı yaşayabilir. Hastanın elleri şişebilir ve kızarabilir.

Diğer muhtemel romatoid artrit semptomları şunlardır:

Aşağıdaki spesifik olmayan sistemik gribe benzer semptomlar, diğer semptomların ortaya çıkmadan haftalar ila aylar sonra hissedilebilir:

• Yorgunluk
• Keyifsizlik
• Depresyon
• Ateşlenme

Romatoid artrit semptomları aralıklı (dağınık) eğilimlidir; gelir ve giderler. Bazen hasta bir sıcak basması yaşar ve semptomlar daha şiddetli olur. Her an ortaya çıkabilir, ancak sabah uyandığında daha acı verici olurlar. Gün ilerledikçe belirtiler hafifletmeye başlayacaktır.

Romatoid artrit sistemik bir hastalıktır (tüm vücudu etkiler). Vücutta birden fazla organ etkilenebilir; bunlara aşağıdakiler dahildir:

• Akciğerlerde iltihaplanma: Bu genellikle semptomlara neden olmaz. Hastada nefes darlığı gelişirse, akciğerlerin iltihaplanmasını azaltmak için ilaçlar reçete edilebilir.
• Akciğer çevresindeki membranın iltihabı (plevra)
• Perikardiyal inflamasyon
• Sklera iltihaplanması. Hastaların yaklaşık %5’ini etkilemektedir. Semptomlar, kırmızı, acı verici ve muhtemelen kuru gözleri içerebilir.
• Nodüler lezyonlar: Her 4 romatoid artritten yaklaşık 1 kişide derinin altında yumrular gelişir. Yani, romatoid nodüller oluşur. Dirsekler ve kollar üzerinde deride görülme eğilimi gösterirler. Ağrılı olabilirler, ancak genellikle değildir.
• Gözyaşı bezlerinin iltihabı
• Tükürük bezlerinin iltihabı
• Krikoaritenoid eklemin iltihabı

Romatoid Artrit İçin Risk Faktörleri

Bir risk faktörü, bir rahatsızlık veya hastalık geliştirme ihtimalini artıran bir şeydir. Örneğin; obezite, tip 2 diyabet gelişme riskini önemli ölçüde artırmaktadır. Dolayısıyla obezite, tip 2 diyabet için bir risk faktörüdür.

Aşağıdaki risk faktörleri, romatoid artrite yakalanma riskini artırabilir:

• Cinsiyet: Hastalık kadınlarda, erkeklerden iki üç kat daha yaygındır. Uzmanlar bunun, hastalığın gelişiminde bir faktör olabilecek bir kadın hormonu olan östrojenin etkilerinden kaynaklandığına inanıyorlar. Bununla birlikte, bu hala bir teoridir.
• Yaş: Romatoid artrit her yaşta gelişebilmesine rağmen, 40-60 yaş arasındaki insanlarda daha yaygındır.
• Genetik: Ailede romatoid artrit hastası olan varsa, gelişme riski yüksek olabilir. Uzmanlar, hastalığın kendisinin kalıtsal olmadığını, aksine gelişme yatkınlığının olduğunu söylüyor.
• Sigara içmek: Düzenli sigara içenlerde romatoid artrit gelişme riski açısından oldukça yüksektir. Sigara, hastalığın görünümünü daha da kötüleştirir.
• Testosteron: İsveç’teki Lund Üniversitesi araştırmacıları, romatizmal artritin bir göstergesi olarak, erkeklerde düşük testosteron nedenini bildirmiştir.

Romatoid Artrit Sebepleri Nelerdir?

“Romatoid artrit neden olur?” Eklemleri çevreleyen zarların pürüzsüz astarına (ince hücrenin katmanı) “sinovyum” denir. Esnek bir eklem sinovyal bir zar ile kaplanmıştır. Sinovyum, eklem kapsülü içerisinde kıkırdak ve kemikleri yağlayan ve besleyen, berrak bir madde olan sinoviyal sıvı üretir.

Bağışıklık sistemi sinovyuma saldırdığında romatizmal artrit ortaya çıkabilir. Antikorlar sinovyuma saldırır ve iltihaplanmasını sağlarlar, sinovyum daha kalın hale gelir ve sonunda kıkırdağı (kemikler arasındaki gergin bağ dokusu) ve eklemin içindeki kemiği istila edebilir ve yok edebilir. Eklem, tendonlar (kemiğe kemiğe bağlayan doku) ve bağlar (kemiği ve kıkırdağa bağlanan doku) tarafından bir arada tutulur. Bu tendonlar ve bağlar zayıflar ve gerilir ve eklem sonunda şekil ve konfigürasyonunu kaybeder. Eklem eninde sonunda tamamen yok edilebilir.

Romatoid artrit otoimmün bir hastalıktır. Otoimmün hastalık, vücut dokuları bağışıklık sistemine maruz kaldığında ortaya çıkan bir hastalıktır. Bağışıklık sistemi, bulaşıcı ajanlar gibi istenmeyen istilacıları bulmak ve yok etmek için tasarlanmış vücutlarımızdaki sofistike bir sistemdir. Bir otoimmün hastalığı olan bir kişinin kanında kendi (iyi) vücut dokularına saldıran sıradışı antikorlar bulunur.

Romatoid artrit durumunda bağışıklık sistemi eklemlerin astarına (sinovyum) antikor gönderir, zararlı bakteri veya virüs yerine eklem çevresindeki dokuya saldırır.

Romatoid Artrit Teşhisi ve Tanı Kriterleri

Erken evrelerinde romatoid artrit teşhisi güç olabilir. Belirtileri ve semptomları, özellikle sertlik ve iltihaplanma, diğer bazı hastalıklara benzerdir. Öncelikle fizik muayene yapılır. Eklemler dikkatli bir şekilde kontrol edilir ve şişme olup olmadığına bakılır. Hastaya semptomlar sorulur. Bununla birlikte, aşağıdaki testler de gerekli olabilir:

Kan Tahlilleri:

• Eritrosit sedimantasyon hızı (ESR): Bu kan testi, bir test tüpündeki kırmızı kan hücrelerinin belirli bir süre boyunca kan serumundan ayrılma oranını ölçerek vücudun iltihaplanmasını algılar ve izler. Yüksek sedimantasyon hızı daha fazla iltihap ile bağlantılıdır. Diğer bir deyişle, kırmızı kan hücreleri test tüpünün tabanına daha hızlı batarsa, hastanın romatoid artrit gibi inflamatuar bir koşulu olduğu anlamına gelebilir.
• C-reaktif protein (CRP): CRP karaciğer tarafından üretilir. Yüksek bir CRP düzeyi, vücutta iltihaplanma varlığına bağlıdır.
• Anemi: Romatoid artritli hastaların önemli bir bölümünde anemi bulunmaktadır. Kırmızı kan hücrelerinin eksikliği nedeniyle kanda yeterli oksijen taşınmadığı zaman oluşur. Hastada anemi varsa, romatoid artrit olduğu anlamına gelmez.
• Romatoid faktör: Bu kan testi romatoid faktörün (bir antikor) hastanın kanda olup olmadığını belirler. Romatoid artritli hastaların çoğunluğu kan dolaşımında anormal antikorlara sahiptirler. Hastalığın erken dönemlerinde bazen romatoid faktörü saptamak zordur. Bu antikor, romatoid artrit bulunmayan küçük bir oranda mevcut olduğundan, bu test kesin olarak hastalığı doğrulayamamaktadır.

Görüntüleme Testleri:

• Eklem röntgeni ile hangi tür artritin mevcut olduğu belirlenmesine yardımcı olabilir. Birçok X-ışını eklemlerde zamanla romatoid artrit ilerlemesini izlemeye yardımcı olabilir.
• MR (manyetik rezonans görüntüleme) taramaları; bir eklemde hasarın ne olduğu konusunda daha belirgin bir şekilde karar verilmesine yardımcı olabilir. Bir MR makinesi, vücudun ayrıntılı görüntülerini oluşturmak için bir manyetik alan ve radyo dalgaları kullanır.

Romatoid Artrit Tanı Kriterleri

Romatoid artritin sınıflandırılması için aşağıdaki kriterleri tanımlanmıştır:

• En az altı hafta boyunca, sabah erken saatlerde sabah tutukluğu
• 14 eklem grubunun 3’ünden fazlasında artrit ve yumuşak doku şişmesinin en az altı hafta sürmesi
• En az altı haftalık bir süre boyunca var olan el bileği eklem iltihabı
• Simetrik artrit, en az altı hafta süreyle mevcut olması
• Belirli yerlerde subkütan nodüller
• %95’lik seviyedeki romatoid faktör
• Eklem aşınmasını gösteren radyolojik değişiklikler

Romatoid artritin sınıflandırılması için, yukarıdaki kriterlerden en az dört tanesinin karşılanması gerekir. Bu ölçütlerin öncelikli olarak, rutin klinik bakımın teşhisi için değil, araştırmayı kategorize etmesi amaçlanmıştır. Örneğin: röntgen üzerinde kemik erozyonunun varlığı durumunda, kemik erozyonunun önlenmesi tedavinin başlıca amaçlarından biridir. Çünkü genellikle geri döndürülemez kemik aşınmasını önlemek için hastalık olabildiğince erken tedavi edilmelidir.

Romatoid Artritin Diğer Hastalıklardan Ayırt Edilmesi:

Teşhis sırasında, romatoid artrit, benzer belirtiler ve bulgulara sahip olabilecek diğer olası hastalıklardan ayırt edilmelidir. Bunlar arasında şunlar bulunur:

• Gut ve psödogut (yalancı gut): Bu genellikle spesifik eklemleri içerir. Eklem sıvısını aspire ederek, romatoid artritten ayırt edilebilir.
• Osteoartrit: Etkilenen derinin kan testleri ve röntgenle ayırt edilmesine yardımcı olabilir.
• Sistemik lupus eritematozus: Spesifik klinik belirtiler ve kan testleri (çift sarmallı DNA’ya karşı antikorlar) bu durumu romatoid artritten ayırt edebilir.
• Spesifik bir psoriatik artrit türü: Tırnak değişiklikleri ve cilt belirtileri kontrol edilerek romatoid artritten ayırt edilebilir.
• Lyme hastalığı: Endemik bölgelerdeki kan testleri ile romatoid artritten ayırt edilebilir.

Ayrıca Bakınız: Lyme Hastalığı Hakkında Bilgiler

• Reaktif artrit (Reiter sendromu): Genellikle üretrit, konjonktivit, irit, ağrısız ağız ülseri ve keratoderma blennorhagica ile bağlantılıdır. Artrit simetrik değildir ve genellikle topuk, sakroiliak eklemler ve bacağın geniş eklemleri içerir. Romatoid artrit vakalarında simetrik olarak eklemler (örneğin her iki diz, iki el, vb.) bulunur.
• Ankilozan spondilit: Omurgayı içerir ve genellikle erkekleri etkiler. Bununla birlikte, romatoid artrit hastalığında olduğu gibi, birkaç eklem simetrik olarak etkilenebilir.

Aşağıdaki nadir (romatizmal olmayan artrit) hastalıklar eklem ağrılarına neden olabilir:

• Sarkoidoz
• Amiloidoz
• Whipple hastalığı
• Akut romatizmal ateş
• Gonokok artriti

Romatoid Artrit Tedavisi

“Romatoid artrit ağrıları nasıl geçer?” Bu hastalığın tedavisinde eklem iltihaplarının azaltılması, ağrının giderilmesi, ağrı, eklem hasarlanması veya şekil bozukluğunun neden olduğu sakatlıkların en aza indirilmesi ve eklemlerin hasar görmemesi veya yavaşlatılması amaçlanmaktadır. Romatoid artrit için geçerli bir tedavi mevcut değildir.

Fizyoterapist yardımıyla hastalar eklemlerini nasıl koruyacaklarını öğrenebilirler. Eklemlerin hasar derecesine bağlı olarak, bazen ameliyat gerekebilir.

Hastanın iltihaplı eklemleri altı haftadan uzun sürerse, pratisyen hekim muhtemelen bir romatolog (bir artrit uzman doktoru) ile görüşülür ve böylece teşhis teyit edilebilir ve muhtemelen en kısa sürede tedavi başlar.

“Romatoid artırit nasıl tedavi edilir? Tedavi seçenekleri aşağıda listelenmiştir:

1. İlaç Tedavisi

Hastalığın başlangıç evrelerinde genellikle en az yan etkiye sahip olduğu bilinen ilaçlar reçete edilir. Hastalık ilerledikçe, daha güçlü ilaçlar gerekebilir. Birçok romatoid artrit ilacı potansiyel olarak ciddi yan etkilere sahiptir.

a) Nonsteroidal Antienflamatuvar İlaçlar (NSAID’ler)

NSAID’ler, ağrıyı hafifletmenin yanı sıra iltihaplanmayı azaltmak için de kullanılır. Yüksek dozlarda veya uzun süre alındıklarında komplikasyonlara neden olabilirler. Yan etkiler şunları içerebilir:

• Daha yüksek morarma riski
• Mide ülseri
• Hipertansiyon – yüksek tansiyon
• Böbrek hasarı
• Karaciğer hasarı
• Bazı kalp sorunları
• Mide kanaması
• Kulak çınlaması

b) Kortikosteroidler

Kortikosteroidler; iltihaplanmayı azaltmada, ağrılarda ve eklem hasarında yavaşlamada etkilidir. NSAID’ler yardımcı olmadığında genellikle önerilir. Hastanın tek bir iltihaplı eklemi varsa, doktor eklem içine steroid enjekte edebilir. Etkili rahatlama genellikle hızlı bir şekilde hissedilir ve semptomların ciddiyetine bağlı olarak etki haftalarca aylara kadar sürebilir. Yan etkiler şunları içerebilir:

• Daha yüksek morarma riski
• Katarakt
• Diyabet
• Yuvarlak yüz
• Kilo almak
• Osteoporoz
• Glokom
• Kas güçsüzlüğü
• Cildin incelmesi

c) DMARD’lar (hastalık düzenleyici antiromatizmal ilaçlar)

Bu ilaç, hastalığın ilerlemesini yavaşlatabilir. Aynı zamanda eklemlerde ve diğer dokularda kalıcı hasarları önleyebilir. Hasta ne kadar erken bir DMARD almaya başlarsa, o kadar etkili olur. Yan etkiler şunları içerebilir:

• Karaciğer hasarı
• Kemik iliği supresyonu
• Akciğer enfeksiyonları (şiddetli)

d) İmmünosüpresanlar

Romatoid artrit, oto-immun hastalığı olduğu için, bağışıklık sistemini baskılamak, iyi doku hasarını azaltmaya yardımcı olur. Olası yan etkiler şunlardır:

• Enfeksiyon riski yüksektir
• Kan hastalıkları
• Konjestif kalp yetmezliği
• Demiyelinizan hastalıklar
• Enjeksiyon yerinde tahriş
• Lenfoma

2. Romatoid Artrit Ameliyatı

Yukarıda bahsedilen tedaviler yeterince etkili değilse, doktor hasar görmüş eklemleri onarmak için ameliyatı düşünebilir ve böylece hastanın o eklemi tekrar kullanmasına izin verebilir. Cerrahi müdahale de deformiteleri düzeltmeye veya ağrıyı azaltmaya yardımcı olabilir. Aşağıdaki cerrahi yöntemler düşünülebilir:

• Artroplasti: Eklemin tamamen değiştirilmesidir. Hasar gören parçalar ameliyatla çıkarılır ve metal ve plastikten yapılmış bir protez (yapay ek) yerleştirilir.
• Tendon onarımı: Eklem etrafındaki tendonlar gevşetilir veya yırtılırsa, cerrahi onarımlarda yardımcı olabilir.
• Sinovektomi: Sinovyum (eklem çevresindeki astar) iltihaplanırsa ve ağrıya neden oluyorsa, bu eklem zarının çıkarılmasını gerektirir.
• Artrodez: Bir eklem replasmanı opsiyon değilse, eklem cerrahi olarak bir kemik füzyonunu teşvik etmek için sabitlenebilir. Eklem yerleri yeniden düzenlenir veya dengelenir.

3. Yaşam Tarzı Değişiklikleri

Çok şişmiş ve ağrılı eklemlerin kullanılması sıklıkla semptomların kötüleşmesine neden olur, dinlendirilmelidir.

Genellikle, hasta düzenli olarak egzersiz yapmalıdır. Bu onların genel sağlık ve hareketliliğine yardımcı olacaktır. Romatoid artrit eklem çevresindeki kasların zayıf olmasına neden oluyor ise, egzersiz onları güçlendirmeye yardımcı olacaktır. Eklemleri zorlamayan egzersizlere yüzmek örnek verilebilir. Nitelikli bir fizik tedavi uzmanı hareketliliği artıran egzersizleri hastaya öğretebilir.

Zihinsel stresin hafifletilmesi için yollar bulmak, ağrıyı kontrol etmeye yardımcı olabilir. Örnekler arasında hipnoz, derin nefes alma ve kas gevşemesi sayılabilir.