Safra Kesesi Taşı Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Safra taşları; safra kesesi veya safra kanalı içerisinde bulunan maddeler sertleştiğinde oluşan taş veya yumrulardır.

Safra kesesinde bulunan kolesterol, kalsiyum bilirubinat ve kalsiyum karbonat gibi bazı kimyasal maddeler, büyük bir taş ya da birkaç küçük taş oluşumuna neden olur.

Bilimsel bir araştırma, sanayileşmiş ülkelerdeki safra kesesi taşlarının erişkinlerde görülme oranının yaklaşık %10 olduğunu ve yükselme eğilimi gösterdiğini ortaya koymuştur.

Safra taşlarının ne olduğunu daha iyi anlamak için safra kesesinin ve safra yollarının rolünü bilmek gerekir.

Safra Kesesi Nedir?

Safra kesesi; vücudun sağ tarafında, karaciğerin alt kısmında bulunan küçük bir kesedir. Safra, Karaciğerin ürettiği yeşilimsi-kahverengi bir sıvıdır. Safra kesesinde saklanır ve konsantre olur. Safra yolları yoluyla safra yoluna giren safra, ağırlıklı olarak yağdan sindirimi kolaylaştırmak için kullanılır. Yemek yenildiğinde, biraz safra bağırsaklara salınır. Safra kanalı, dar bir borudur.

Safra Kesesi Taşı Nasıl Oluşur?

Safra kesesinde kimyasallar, kolesterol, kalsiyum bilirubinat ve kalsiyum karbonat dengesiz olduğunda safra taşları oluşabilir.

İki ana safra taşı türü vardır:

1. Kolesterol safra taşları
2. Pigment safra taşları (safrada çok fazla bilirubin olduğunda)

Safra Kesesi Taşları Sebepleri Nelerdir?

“Safra kesesi taşı neden olur?” Uzmanlar, safra kesesi taşları nedenleri hakkında net bilgiye sahip değillerdir. Bununla birlikte, safra taşları riskini artıran bazı faktörler saptanmıştır. Bunlar şöyledir:

• Fazla kilolu veya obez insanlarda, özellikle de kadınlarda daha çok görülür. Obez çocuklarda safra taşı oluşma riski normal kilodaki çocuklara kıyasla oldukça yüksektir.
• Hamile olan kadınlar
• Yakın zamanda kilo vermiş insanlar
• Kasıtlı olarak kilo vermek ve sonra tekrar alma, erkeklerdeki safra taşı riskini arttırabilir.
• Oral kontraseptif (doğum kontrol hapları) alan kadınlar
• Yüksek doz östrojen tedavisi gören kadınlar
• Yakın akrabasında safra taşı olan insanlar

Bir çalışma, bir gen varyantının safra kesesi taşı gelişme riskini önemli ölçüde arttırdığını ortaya koydu. Bu bilimsel araştırmaya göre, aşağıda yer alan kişiler daha yüksek risk altında bulunmaktadır:

• Beslenmelerinde yağ alımı yüksek olan insanlar
• Kadınlarda safra taşı riski, erkeklerden iki katı daha fazladır.
• 60 yaş üstü insanlar
• Statinler alanlar (kolesterol düşürücü ilaçlar)
• Diyabet hastaları
• Menopoz nedeniyle hormon tedavisi gören kadınlar

Safra Kesesi Taşları Belirtileri Nelerdir?

Safra kesesi taşı olan insanların çoğunda hiçbir belirti yoktur. Çünkü safra taşları genelde safra kesesinde kalır ve sorun yaratmazlar. Ancak, bazen safra taşları kolesistit (iltihaplı safra kesesi) sorununa neden olabilir.

Safra kesesi iltihaplanmasının, bir diğer adı ile kolesistitin ortak semptomları ve belirtileri şunları içerir:

• Vücudun sağ tarafında, kaburgaların hemen altında ağrı
• Sırt ağrısı
• Sağ omuz ağrısı
• Mide bulantısı
• Kusma
• Terleme
• Huzursuzluk

Diğer olası kolesistit belirtileri şunları içerebilir:

1. Biliyer kolik: Bazen safra kesesi taşları safra kanalından duodenuma (oniki parmak bağırsağı) geçebilir. Bu gerçekleştiğinde, hasta bilier kolik sağlık sorununa maruz kalabilir; ağrılı bir rahatsızlıktır. Ağrı, karnın üst kısmında hissedilir; ancak karın merkezinde veya sağında da biraz hissedilebilir. Ağrı, yemek yedikten yaklaşık bir saat sonra, özellikle hasta aşırı yağlı yemek yediğinde Ağrı sabittir ve birkaç saat sürer ve sonra geçer. Bazı hastalar 24 saat hiç geçmeyen ağrıya sahip olurken, diğerlerinde ağrı dalgalanmaları görülecektir.
2. Enfeksiyon: Safra kesesi taşları, safra kesesi enfeksiyonuna neden olursa; hasta ateşlenebilir ve titreme yaşayabilir. Safra taşı enfeksiyon vakalarının çoğunluğunda hasta hastaneye kaldırılır ve safra taşı ameliyatla çıkarılır.
3. Sarılık: Safra kesesi taşları, safra kesesinden ayrılır ve safra kanalına yapışırsa; safranın bağırsağa geçmesini engeller. Safra daha sonra kan dolaşımına sızar ve hasta sarılık belirtileri gösterir. Çoğu vakada, bu komplikasyon safra taşının cerrahi olarak çıkarılmasını gerektirir. Bazı hastalar şanslıdır ve safra taşı eninde sonunda bağırsağa geçer.

Ayrıca Bakınız: Sarılık Hakkında Bilgiler

4. Pankreatit: Küçük bir safra taşı, safra kanalından geçer ve pankreas kanalını tıkar ya da kanal içine sıvı ve safra geri akışına neden olursa, hastada pankreatit gelişebilir.

Ayrıca Bakınız: Kronik Pankreatit Belirtileri

Safra Kesesi Taşları Teşhisi ve Tanı Kriterleri

Çoğunlukla safra kesesi taşları hasta başka bir sağlık sorunu nedeniyle tedavi gördüğünde ya da rutin sağlık kontrolleri sırasında teşhis edilir. Kolesterol testi, ultrason taraması, kan testi veya hatta bir röntgen sonrası safra taşlarından şüphelenilebilir. Kan testleri; enfeksiyon bulguları, tıkanıklık, pankreatit veya sarılık aramak için kullanılabilir.

1. Kolanjiografi

Kan dolaşımına, safra kanallarına veya safra kesesine konsantre olacak şekilde bir boya enjekte edilir veya düz bir endoskop ile safra yollarına sokulur (ERCP – endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi). Boyalar röntgen ışınlarında görülür. ERCP, safra kanalındaki taşları bulmak ve çıkarmak için de kullanılır.

Daha sonra röntgen ile pankreatit, pankreas kanseri veya safra taşı gibi olası safra kesesi veya safra yolları bozuklukları saptanabilir.

2. BT Taraması (Bilgisayarlı tomografi taraması)

Safra taşının konumu ve büyüklüğü gibi bazı işaretleri aramak için istenebilir.

3. Kolesintigrafi (HIDA tarama)

Zararsız radyoaktif maddenin küçük bir miktarı hastaya enjekte edilir.  Safra kesesi tarafından emilir. Bu tanı testi, safra kesesinde veya safra kanalında bir tıkanma veya anormal kasılmalar olup olmadığını teşhis edebilir.

Safra Kesesi Taşları Tedavisi

“Safra kesesi taşı nasıl tedavi edilir?” Safra kesesi iltihaplanması, safra yollarının tıkanması veya safra taşlarının safra kanallarından bağırsaklara taşınmaları durumunda safra taşları tedavi edilir. Tedavi gören hastalar genellikle düşük yağlı yiyecekler ile beslenirler.

1. Kolesistektomi

Kolesistektomi, safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılması demektir. Bu genellikle anahtar deliği ameliyatı (minimal invaziv cerrahi) ile yapılır, küçük bir kesi yapılır. Bununla birlikte, bazen anahtar deliği cerrahisi, açık kolesistektomi gereken hastaların yaklaşık %10’u için mümkün değildir. Açık kolesistektomi ile hastanın karnında büyük bir kesim yapılır. Açık cerrahi geçiren hastalar daha uzun bir hastanede kalma ve iyileşme süreleri gerektirir. Bir hastanın safra kesesi ciddi derecede iltihaplanırsa, açık safra kesesi ameliyatı gerektirecektir.

Kolesistektomi geçiren yaklaşık 4 hastanın 1’inde bir yılda safra taşı tekrarladığı için birçok hastaya ursodeoksikolik asit (safrada bulunan asit) verilir. Ursodeoksikolik asit, safra kolesterolünü düşürür ve safra taşı oluşma olasılığını azaltır.

2. Ursodeoksikolik Asit

Safra kesesi taşı kolesterolden oluşuyor ise, bazen ursodeoksikolik asit ile yavaş yavaş çözünebilir. Çözülme olarak bilinen bu tür tedavi, etkili olmak için 24 aya kadar sürebilir. Ameliyat kadar etkili değildir. Fakat bazen genel anestezi alamayan hastalar için tek seçenektir.

3. ERCP (Endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi)

Bazı nadir vakalarda, safra kesesi taşı ameliyatı mümkün olmadığında veya hastaya ursodeoksikolik asit verilemediğinde, lokal anestezi gerektiren ERCP uygulanabilir.

4. Litotripsi

Ultrasonik şok dalgaları, safra taşlarını parçalar. Bu tür tedavi nadirdir ve yalnızca az miktarda safra taşı mevcut olduğunda kullanılmaktadır.

Safra Kesesi Taşı Komplikasyonları

Safra yolları veya duodenum safra taşları tarafından engellenirse, pankreasın sindirim suları akışı engellenmiş olabilir. Bu durum sarılık ve akut pankreatite neden olabilir. Tedavi genellikle safra kesesinin cerrahi olarak çıkarılmasını gerektirir.

Ameliyat ile safra kesesi alınan kişilerde şişkinlik ve hazımsızlık yaygın şikayetlerdir. Özellikle yağlı yemekler yenildiğinde bu semptomlar ortaya çıkabilir.