Sarılık Nedir? Nedenleri, Belirtileri, Tanısı ve Tedavisi

Sarılık, kandaki aşırı bilirubinin (hiperbilirubinemi) neden olduğu cildin ve skleraları (gözün beyaz kısmı) sararması olarak tanımlanan bir terimdir. Vücut sıvıları da sarı olabilir.

Cildin ve skleraların rengi bilirubin seviyesine bağlı olarak değişir. Yükselmiş seviyelerde hafifçe sarı cilt ve sklera rengi görülürken, yüksek seviyelerde cilt ve göz akı kahverengi görünür.

Sarılık Hakkında Hızlı Bilgiler:

Aşağıda sarılık ile ilgili bazı önemli hususlar kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Sarılığa, bilirubin birikimi neden olur.
• Sarılık hastalığına inflamasyonlu bir karaciğer ve tıkanmış bir safra kanalı dahil bir dizi hastalık neden olabilir.
• Semptomlar ciltte ve göz akında renk sararması, koyu renkli idrar ve kaşıntı içerir.
• Sarılık teşhisi çeşitli tanı testleri gerektirebilir.

Sarılık Nedir?

Bilirubin; sarılıkta cilt ve göz akının sararmasından sorumlu sarı renkli bir maddedir.

Bilirubin maddesi, kırmızı kan hücrelerinde hemoglobinden demir çıkarıldıktan sonra kan dolaşımında kalan atık bir üründür. Fazla bilirubin olduğunda, çevreleyen dokulara sızabilir ve bu sarı madde ile doyurulur. Kandaki serbest dolaşımdaki bilirubine “konjuge olmayan bilirubin” denir.

Karaciğerin işlevlerinden biri, bilirubin gibi atıkları kandan filtrelemektir.

Bilirubin karaciğere girdiğinde, diğer kimyasallar üzerine tutunarak, safra (karaciğer tarafından salınan bir sindirim suyu) içinde salgılanan “konjuge bilirubin” adı verilen bir madde oluşturulur ve sonra atılır. Bilirubinin bir ürünü dışkıya kahverengi renk veren şeydir.

Sarılık Sebepleri Nelerdir?

“Sarılık neden olur?” Sarılık sıklıkla bilirubin aşırı üretimine neden olan veya karaciğerin bu maddeyi atılmasını önleyen altta yatan bir bozukluğunun sonucu olarak ortaya çıkar ve her ikisi de bilirubinin dokularda birikmesine neden olur.

Sarılığa neden olabilecek bazı temel hastalıklar şunlardır:

• Karaciğerin akut iltihabı: Karaciğerin bilirubini konjuge edip salgılama yeteneğini bozarak, birikmeye neden olabilir.
• Safra kanalının iltihabı: Safra salgısını ve bilirubin uzaklaştırılmasını engelleyebilir; sarılık oluşturabilir.
• Safra kanalının engellenmesi: Safra kanalı tıkanıklığı, karaciğerin bilirubin atmasına engel olur.
• Hemolitik anemi: Büyük miktarlarda kırmızı kan hücreleri bozulduğunda, bilirubin üretimi artar.
• Gilbert sendromu: Enzimlerin safra atılımını işleme yeteneğini bozan kalıtsal bir hastalıktır.
• Kolestazis: Karaciğerden gelen safra akışının kesildiği bir rahatsızlıktır. Konjuge bilirubin içeren safra, atılmak yerine karaciğerde kalır.

Sarılığa neden olabilecek daha nadir hastalıklar şunları içerir:

• Crigler-Najjar sendromu: Bilirubinin işlenmesinden sorumlu spesifik enzimi bozan kalıtsal bir hastalıktır.
• Dubin-Johnson sendromu: Konjuge bilirubin’in karaciğer hücrelerinden salınmasını önleyen kronik sarılıktan kalıtsal br formudur.
• Yalancı Sarılık: Cildin sararmasının fazla miktarda bilirubin değil, beta-karoten fazlasıyla sonuçlandığı sarılığın zararsız bir formudur. Genellikle havuç, kış kabağı veya kavun gibi gıdaları çok yemekten oluşur.

Sarılık Belirtileri Nelerdir?

“Yetişkinlerde sarılık nasıl anlaşılır?” Sarılık belirtileri şunları içerir:

• Derinin ve göz aklarının sarımtırak bir renk alması, normalde baş kısmından başlayarak renk değişimi vücudun aşağısına doğru yayılır.
• Pruritus (kaşıntı)
• Yorgunluk
• Karın ağrısı (tipik olarak safra kanalı tıkanıklığını gösterir)
• Kilo verme
• Ateşlenme
• Kusma
• Soluk renk dışkı
• Koyu renk idrar

Sarılık Çeşitleri

Sarılık hastalığının üç ana tipi bulunur:

1. Hepatoselüler sarılık: Karaciğer hastalığı veya yaralanması sonucu ortaya çıkar.
2. Hemolitik sarılık: Hemoliz (kırmızı kan hücrelerinin hızla parçalanması) sonucunda ortaya çıkar ve bilirubin üretiminde artışa neden olur.
3. Obstrüktif sarılık: Safra kanalı tıkanıklığının bir sonucu olarak oluşur (karaciğeri safra kesesine ve ince bağırsağa safra taşıyan bir tüp dizisi) ve bilirubinin karaciğerden ayrılmasını önlenir.

Sarılık, bebek sarılığı ile karıştırılmamalıdır, genellikle bir altta yatan bozukluğun bir işaretidir.

Sarılık Tedavisi

“Sarılık nasıl tedavi edilir?” Sarılık hastalığının tedavisi tipik olarak, uygun tedavi seçeneklerini seçmek için spesifik nedenin teşhisini gerektirir. Tedavi, sarılık yerine altında yatan hastalığı hedef alır.

• Anemi kaynaklı sarılık, kandaki demir miktarını arttırarak tedavi edilebilir. Demir takviyeleri alarak ya da demirden zengin gıdalar tüketilerek tedavi sağlanır.
• Hepatit kaynaklı sarılık, anti-viral veya steroid ilaçlarla tedavi edilebilir.
• Obstrüksiyondan kaynaklanan sarılık obstrüksiyonu (tıkanıklık) gidermek için ameliyatla tedavi edilebilir.
• İlaç kaynaklı sarılık, alternatif bir ilaç seçerek ve sarılık oluşturan ilaçları bırakarak tedavi edilir.

Sarılık Teşhisi ve Tanı Kriterleri

Doktorlar büyük olasılıkla sarılık hastasının tıbbi öyküsüne ve fiziksel bir muayeneye dayanarak karın bölgesine yakın dikkat göstererek teşhis koyacaktır. Doktorlar, karında kitleler (tümörler) olup olmadığını kontrol edecektir veya karaciğerin sıkılığını kontrol edecektir. Karaciğerin kaya gibi sert olması kanser işaret ederken, sert bir karaciğer siroz hastalığına işaret eder.

Sarılık şiddeti, karaciğerin düzgün çalışıp çalışmadığını bulmak için bir karaciğer fonksiyon testi olan birkaç testle saptanır.

Belirtilerin nedeni saptanamıyorsa, doktor bilirubin düzeylerini kontrol etmek ve kan bileşimini değerlendirmek için kan testlerine ihtiyaç duyabilir. Bu testlerin bazıları şunları içerir.

1. Bilirubin testleri: Konjuge bilirubin seviyelerine göre yüksek düzeyde konjuge edilmemiş bilirubin, hemoliz (kırmızı kan hücrelerinin hızlandırılmış parçalanması).
2. FBC veya CBC kan sayımı: Alyuvarlar, lökositler (beyaz kan hücreleri) ve trombosit seviyelerini ölçer.
3. Hepatit A, B ve C testleri

Eğer bir karaciğer tıkanıklığı olduğundan kuşkulanılıyorsa, karaciğerin yapısı görüntüleme testleri yardımıyla incelenecektir. Bu testlerin bazıları şunları içerir:

• MR taraması
• Abdominal ultrasonografi (ultrason)
• BT taraması
• Endoskopik retrograd kolanjiopankreatografi (ERCP)

Karaciğer biyopsisi; enflamasyon, siroz, kanser ve yağlı karaciğer hastalığı kontrolü için özellikle yararlıdır. Bu test, bir mikroskop altında incelenen bir doku örneği elde etmek için deriden ve karaciğere bir iğne enjekte etmeyi içerir.

Sarılık Komplikasyonları Nelerdir?

Kaşıntı (pruritus) semptomu bazen o kadar yoğun olabilir ki hastalarda uykusuzluğa ve daha ciddi sorunlara neden olabilir.

Ortaya çıkan birçok komplikasyon, sarılığın altında yatan bir hastalığın sonucudur, sarılıktan değildir. Örneğin, safra yolu tıkanıklığından kaynaklanan sarılık normal kan pıhtılaşması için gerekli olan vitamin eksikliğinden dolayı kontrol edilemeyen kanamaya neden olabilir.

Sarılık Nasıl Önlenir?

Sarılık, karaciğerin işleviyle ilgilidir. Bu nedenle, bireylerin dengeli beslenmeleri, düzenli olarak egzersiz yapmaları ve önerilen alkol miktarlarını aşmamaları, bu hayati organın sağlığını korumaları önemlidir.