Uykusuzluk (İnsomnia): Nedenleri, Belirtileri, Tanı ve Tedavisi

Uykusuzluk, dünya genelinde milyonlarca insanı düzenli olarak etkileyen, oldukça yaygın bir uyku bozukluğudur. Kısacası, uykusuzluk sorunu olan bireyler uykuya dalmak veya uykuda kalmakta zorlanırlar.

Uykusuzluk genellikle gündüz uykusuzluğuna, uyuşukluğa ve hem zihinsel hem de fiziksel rahatsızlık duygusuna yol açar.

Uykusuzluk Hakkında Hızlı Bilgiler:

Aşağıda uykusuzluk ile ilgili bazı önemli noktalar kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Uykusuzluğun pek çok olası nedeni vardır.
• Sıklıkla, uykusuzluk, hastalık veya yaşam tarzı gibi ikincil bir nedenden kaynaklanmaktadır.
• Uykusuzluğun sebepleri arasında psikolojik faktörler, ilaçlar ve hormon seviyeleri bulunmaktadır.
• Uykusuzluk için tedaviler tıbbi veya davranışsal olabilir.

İnsomnia Nedir?

Uykusuzluk uyku kalitesi eksikliği, uyku bozukluğunun geniş bir yelpazede, uyku miktarı eksikliğini içerir.

İnsomnia genellikle üç tipe ayrılır:

• Geçici uykusuzluk: Belirtiler birkaç günden birkaç haftaya kadar sürerse ortaya çıkar.
• Akut uykusuzluk: Kısa süreli uykusuzluk olarak da adlandırılır. Semptomlar birkaç hafta devam eder.
• Kronik uykusuzluk: Bu tip aylarca, bazen yıllarca sürer. Uzmanlara göre, kronik uykusuzluk vakalarının çoğunluğu ikincil, yani birincil bir başka sorundan kaynaklanan yan etkiler veya semptomlar sonucudur.

Uykusuzluk herhangi bir yaştaki insanları etkileyebilmesine rağmen yetişkin kadınlarda, yetişkin erkeklerden daha yaygındır. Uyku bozukluğu okul ve iş performansını zayıflatmanın yanı sıra obezite, kaygı (anksiyete), depresyon, sinirlilik, konsantrasyon sorunları, hafıza sorunları, zayıf bağışıklık sistemi işlevi ve reaksiyon süresinin azalmasına katkıda bulunur.

Uykusuzluk ayrıca kronik hastalık gelişme riski ile de ilişkilendirilmiştir.

Uykusuzluk Nedenleri Nelerdir?

Uykusuzluğa fiziksel etkenlerin yanı sıra; psikolojik faktörler de neden olabilir. Geçici uykusuzluk yakın tarihli bir olay veya olaya bağlı olabilirken, genellikle kronik uykusuzluk sorununa neden olan altta yatan bir tıbbi durum vardır.

Uykusuzluğa genellikle şunlar neden olur:

• Sirkadiyen uyku ritim bozuklukları: Jet lag, iş vardiya değişiklikleri, yüksek rakımlar, çevre gürültüsü, ısı veya soğuk.
• Psikolojik sorunlar: Bipolar bozukluk, depresyon, anksiyete bozuklukları ve psikotik bozukluklar gibi duygudurum bozukluğu olan insanlarda uykusuzluk ihtimalleri yüksektir.
• Tıbbi durumlar: Beyin lezyonları ve tümörleri, inme, kronik ağrı, kronik yorgunluk sendromu, konjestif kalp yetmezliği, anjina, asit reflü hastalığı (GERD), kronik obstrüktif akciğer hastalığı, astım, uyku apnesi, Parkinson ve Alzheimer hastalığı, hipertiroidizm, artrit.
• Hormonlar: Menstruasyon sırasında hormon değişimi.
• Diğer faktörler: Eşin horlaması, parazitler, genetik hastalıklar, aşırı aktif zihin, gebelik.
• Yatak odasında medya teknolojisi: Araştırmacılar, yatak odasındaki medya teknolojisinin çocuklarda uyku düzenini bozduğunu bildirdi. Yatak odalarında TV’ler, bilgisayarlar, video oyunları, DVD oynatıcılar ve cep telefonları bulunan çocukların yatak odalarında bu cihazlar bulunmayan çocuklardan daha az uyuduğunu bulmuşlardır. Buna ek olarak, Rensselaer Politeknik Enstitüsü tarafından yapılan bir araştırmada, arka plan aydınlatmalı tablet bilgisayarların uyku düzenini etkileyebileceği bulundu.

Aşağıdaki ilaçlar bazı hastalarda uykusuzluğa neden olabilir:

• Kortikosteroidler: Alerjik reaksiyonlar, gut, Sjögren sendromu, lupus, romatoid artrit ve kasların ve kan damarlarının iltihaplanması olan hastaların tedavisinde kullanılır.
• Statinler: Yüksek kolesterol düzeylerini tedavi etmek için kullanılan ilaçlar.
• Alfa blokerler: Hipertansiyon (yüksek tansiyon), Raynaud hastalığı ve BPH (benign prostatik hiperplazi) tedavisinde kullanılır.
• Beta blokerler: Hipertansiyon ve düzensiz kalp atışlarının (aritmilerin) tedavisinde kullanılır.
• SSRI antidepresanlar: Depresyon tedavisinde kullanılır.
• ACE inhibitörleri: Hipertansiyon ve diğer kalp rahatsızlıklarının tedavisinde kullanılır.
• ARB’ler (Anjiyotensin II-reseptör blokerler): Hipertansiyon tedavisinde kullanılır (genellikle hasta ACE inhibitörlerine tolerans gösteremediğinde).
• Kolinesteraz inhibitörleri: Alzheimer hastalığı da dahil demanslı hastalarda hafıza kaybı ve diğer semptomların tedavisinde kullanılır.
• İkinci nesil (sedatif olmayan) H1 agonistleri: Alerjik reaksiyonların tedavisinde kullanılır.
• Glukozamin/kondroitin: Eklem ağrısı semptomlarını gidermek ve iltihabı azaltmak için kullanılan diyet takviyeleridir.

Bazı insanlar uykusuzluğa diğerlerine nazaran daha fazla muzdariptir:

• Seyahat edenler
• Vardiyalarda sık değişimler yaşayanlar
• Yaşlılar
• Ergen veya genç yetişkin öğrenciler
• Gebe kadınlar
• Menopozdaki kadınlar
• Zihinsel sağlık bozukluğu olanlar

Uykusuzluk Belirtileri Nelerdir?

Uykusuzluk kendisi altta yatan bir tıbbi durumun semptomu olabilir. Bununla birlikte, uykusuzluk ile ilişkili çeşitli belirtiler ve semptomlar şunları içerir:

• Geceleri uykuya dalma güçlüğü
• Gece uyanmak
• İstenilen saatten önce uyanmak
• Uyandıktan sonra hala yorgun hissetmek
• Gündüz yorgunluğu veya uyku hali
• Sinirlilik, depresyon, anksiyete
• Zayıf konsantrasyon ve odaklanma
• Koordinasyonsuz olmak, hataları veya kazaları artırma riski
• Gerilim baş ağrısı (kafa çevresinde sıkı bir bant gibi hissetme)
• Sosyalleşme güçlüğü
• Gastrointestinal semptomlar
• Uyku endişesi

Uyku eksikliği diğer semptomlara neden olabilir. Hastalık çeken kişi, tamamen uyanıklık hissetmemekle uyanabilir ve gün boyunca yorgunluk ve uyku hali hissine kapılabilir.tr

Konsantre olma ve görev odaklanma sorunları uykusuzluk olan insanlar için sık görülür.

Uykusuzluk Teşhisi

İnsomnia tanısı için öncelikle bireyin tıbbi geçmişi ve uyku düzenleri hakkında sorular sorulur. Uykusuzluğa neden olabilecek durumları araştırmak için fizik muayene yapılabilir. Benzer şekilde, doktorlar psikiyatrik bozukluklar ve ilaç ve alkol kullanımı için tarama yapabilir.

Uykusuzluk rahatsızlığı tanısı konacak biri için bu rahatsızlık 1 aydan uzun sürmüş olmalıdır. Ayrıca hastanın refahını olumsuz yönde etkilemesi gerektiği gibi, bu sıkıntılar ya da duygudurumda veya performansta bozulma da olabilir.

Hastanın uyku düzenini anlamasına yardımcı olması için bir uyku günlüğü tutması istenebilir.

Uyku düzenini kaydeden bir gecede uyku testi olan bir “polisomnograf” gibi daha sofistike testler kullanılabilir. Buna ek olarak, hareket ve uyku-uyanıklık modellerini ölçmek için bir “aktigraf” olarak adlandırılan küçük, bileğe giyilen bir cihaz uygulanabilir.

Uykusuzluk Tedavisi

Bazı nedenlerle uykusuzluk tipleri, altta yatan sebep tedavi edildiğinde çözülür. Genel olarak, uykusuzluk tedavisi nedeni belirlemeye odaklanmaktadır.

Tanımlandığında, bu altta yatan sebep uygun bir şekilde tedavi edilebilir veya düzeltilebilir. Uykusuzluğun altında yatan nedenin tedavisine ek olarak, hem tıbbi hem de farmakolojik olmayan (davranışsal) tedaviler, terapiler olarak kullanılabilir.

Uykusuzluk için farmakolojik olmayan yaklaşımlar ve evde uygulanabilecek yöntemler şunları içerir:

• Uyku hijyeninin iyileştirilmesi: Gündüz egzersizleri yapmak, uykuya zorlamak, düzenli bir uyku takvimini korumak, gece kafeinden kaçınmak, sigara içmekten kaçınmak, aç yatmamak ve rahat bir uyku ortamı sağlamak gibi.
• Gevşeme tekniklerini kullanma: Meditasyon ve kas gevşetme gibi.
• Kognitif terapi: Bire bir danışmanlık veya grup terapisi.
• Uyarıcı (stimulus) kontrol terapisi: Sadece uykunuz gelince yatın, TV izlemeyin, bir şeyler okumayın, yatakta endişe etmeyin, her sabah aynı saatte bir alarm ayarlayın (hatta hafta sonları), uzun gündüz uykularından kaçının.
• Uyku kısıtlaması: Yatış süresini kısaltmak ve kısmen bedeni uykudan mahrum bırakmak, bir sonraki geceye hazır olacak yorgunluğu artırır.