Yemek Borusu (Özofagus) Kanseri: Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

Yemek borusu kanseri, aynı zamanda “özofagus kanseri” olarak da bilinir. Genellikle 55 yaş üstü insanlarda görülen bu kanser türüne gençlerde de rastlanmaktadır. Erken evrede teşhisi edilmesi en iyi tedavi şansı sunar.

Çoğunlukla yutma güçlüğü (disfaji), özofagus kanserinin en erken belirtisidir. Genel olarak, kanser ne kadar ileri olursa (büyürse ve yayılırsa), tedavinin iyileştirme şansı o kadar az olur. Çoğu vakada, kanser ileri evreye geldiğinde teşhis konmuş olur. Bununla birlikte, tedavi genellikle kanser gelişimini yavaşlatabilir veya semptomları hafifletebilir.

Özofagus Nedir?

Özofagus (yemek borusu), gastrointestinal sistemin bir parçasıdır. Yemek yediğimizde, yemek, özofagustan mideye iner. Özofagus üst kısmı, nefes borusunun (trakea) arkasında konumlanır. Alt kısmı, kalp ile omurga arasında konumlanır. Özofagus duvarında kas tabakaları vardır. Bunlar, gıdayı mideye itmek için kasılır.

Özofagus ve karın arasındaki birleşme yerinde kalınlaşmış dairesel kas bandı (sfinkter) bulunur. Bunlar yemekleri aşağı doğru yumuşatır. Ancak, normalde sıkarak yiyecekleri durdurur ve asit özofagusa geri sızar (reflü). Sonuç olarak, sfinkter bir kapakçık gibi davranır.

Özofagus Kanseri Nedir?

Son 20 yıl kadar bir süre zarfında her yıl teşhis edilen yemek borusu kanseri vakalarının sayısı artmıştır. Yemek borusu kanserinin ana türü şöyledir:

• Özofagus adenokarsinomu: Yaklaşık her 10 vakanın 6’sında görülür. Bu tip, müköz bezlerdeki hücrelerden kaynaklanmaktadır. Yemek borusunun astarında mukus yapan birçok küçük bez bulunur. Mukus, yiyeceklerin mideye kolayca inmesine yardımcı olur. Bu tip esas olarak özofagusun alt üçte birinde görülür.
• Özofagus skuamöz hücreli karsinom: Yaklaşık her 10 vakanın 4’ünde görülür. Bu tip, özofagusun iç astarındaki hücrelerden kaynaklanmaktadır. Esas olarak, özofagusun üst üçte ikisinde görülür.

Belirtiler, tedavi ve prognoz bu her iki özofagus kanseri türü için de benzerdir. Özofagustaki diğer hücrelerden kaynaklanan bazı nadir kanser türleri vardır.

Yemek Borusu Kanseri Sebepleri Nelerdir?

Kanserli bir tümör bir anormal hücreden başlar. Bir hücrenin kanserli olmasının kesin nedeni belli değildir. Bir etkenin hücredeki bazı genlere zarar verdiği veya onu değiştirdiği düşünülmektedir. Bu durum hücreyi anormal yapar ve kontrol dışı hareket etmesine yol açar.

Çoğu insanda yemek borusu kanserinin neden geliştiği belirsizdir. Bununla birlikte, bazı risk faktörleri özofagus kanserinin gelişme olasılığını arttırır. Bunlar arasında şunlar bulunur:

• Yaş: Yaşlı insanlarda daha sık görülür. Çoğu vaka 55 yaş üstü kişilerdedir. Aynı zamanda erkeklerde daha sık görülür.
• Beslenme: Yüksek yağ oranlı bir beslenmenin riski arttırdığı, meyve ve yeşil sebze yemenin riski azalttığı düşünülmektedir. Obezite de riski artırabilir.
• Sigara: Sigara kullanımının yemek borusu kanseri riskini arttırdığı düşünülmektedir.
• Alkol: Aşırı alkol tüketimi de riski artırır.
• Gastroözofageal Reflü Hastalığı (GÖRH): Midede uzun süren asit reflüsüdür. Bu hastalık yaygındır ve yemek borusunun alt ucunda iltihaba neden olur. Bununla birlikte, riskin az olduğu vurgulanmalıdır. Asit reflüsü olan çoğu insanda kanser gelişmez.
• Barrett özofagusu: Bu, özofagusun alt ucunda, özofagustan geçen hücrelerin değiştiği bir hastalıktır. Birçok vakada bu durum asit reflüden kaynaklanan uzun süreli inflamasyon ile ilişkilidir. Değişikliğe uğrayan hücrelerin kanser olma riski artar. Barrett özofagusu bulunan 100 kişiden 1’inde, özofagus adenokarsinomu gelişir.
• Diğer nadir hastalıklar, artan bir risk ile ilişkilidir ve şunları içerir:
  • Akalazya: Özofagusun alt kısmında genişlemeye neden olan bir hastalıktır.
  • Tilozis: Çok nadir kalıtsal bir cilt hastalığıdır.
  • Paterson-Brown-Kelly sendromu: Demir eksikliği ve ağız veya yemek borusunda değişiklikler içeren nadir bir sendromdur.
• Bazı kimyasallara ve kimyasal kanserojenler uzun süre maruz kalındığı takdirde, bunlar solunduğunda özofagusu tahriş edebilir ve riski artırabilir.
• Yakın tarihli bir çalışmada, 70°C veya daha yüksek sıcaklıklarda siyah çay içmenin riski arttırdığı bulundu.
• Bir başka bilimsel çalışmada, alkol içince yüzü kızaran kişilerin alkol içtikleri zaman özofagus kanseri gelişme riskinin daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bunun nedeni, “aldehid dehidrogenaz 2 (ALDH)” adı verilen bir enzimden yoksun olmasıdır.

Yemek borusu kanseri kalıtsal değildir, bu nedenle ailelerde genetik olarak görülmez. Bununla birlikte, bir ailede hiatal herni (mide fıtığı) öyküsü olması, özofagus adenokarsinomunun gelişmesinde bir risk faktörü gibi görünmektedir.

Özofagus Kanseri Belirtileri Nelerdir?

Yemek borusu kanseri (özofagus kanseri) ilk geliştiğinde ve küçük olduğunda, genellikle semptomlara neden olmaz. Bazıları oldukça ileri evreye ulaşana kadar semptom ortaya çıkmaz. Genellikle kanser ilerlediğinde gelişebilecek semptomlar aşağıdakilerden birini veya birkaçını içerir:

• Yutma güçlüğü (disfaji): Genellikle ilk belirti yutma zorluğudur ve tümörün özofagustaki geçişi daraltması nedeniyle oluşur. Katı gıdaları yutma güç hale gelir. Eğer durum kötüleşirse, sıvıları yutmak da zorlaşabilir.
• Yemek sonrası kusma
• Yutkunurken göğüs ağrısı veya göğüs arkasında ağrı (Odinofaji)
• Kilo kaybı
• Kan kusma
• Özellikle yutkunurken öksürme
• Boğuk ses
• Alt özofagusta midenin yanında kanser geliştiğinde, ilk asit reflü semptomları gelişebilir veya daha da kötüleşebilir. Semptomlar göğüsteki sancıları (mide yanması) içerir.

Not: Asit reflü yaygındır ve asit reflüsü olan kişilerin çoğunda kanser yoktur.

Kanser vücudun diğer bölgelerine yayıldığı takdirde, başka belirtiler ortaya çıkabilir.

Yukarıdaki tüm belirtiler başka hastalıklara bağlı olabilir. Bu nedenle yemek borusu kanserini doğrulamak için tanı testleri gereklidir.

Yemek Borusu Kanseri Teşhisi ve Evrelemesi

Özofagus kanseri tanısı için aşağıda açıklamaları ile birlikte yer alan testlere başvurulabilir:

a) İlk Değerlendirme ve Gastroskopi (Endoskopi)

Eğer yemek borusu kanserinden şüphelenilirse, karında kitle gibi bulguları kontrol etmek amacıyla muayene yapılır. Özellikle kanser erken evrede ise, fizik muayenede bir anormallik saptanmayabilir. Bu nedenle genellikle gastroskopi yapılır.

Gastroskop (endoskop) ince, esnek bir teleskoptur. Ağız yoluyla, yemek borusuna ve mideye doğru geçirilir. Herhangi bir anormal bulgu olup olmadığı kontrol edilir.

b) Biyopsi

Teşhisi doğrulamak için biyopsi yapılabilir. Vücudun bir bölümünden küçük bir doku numunesi alınması prosedürüne biyopsi adı verilir. Daha sonra örnek anormal hücreleri aramak için mikroskop altında incelenir. Gastroskopi sırasında anormal bir şey görülürse, biyopsi yapılabilir.

Özofagus Kanseri Evrelemesi

Eğer özofagus kanseri tanısı konursa, başka testler de yapılabilir. Örneğin; gastroskopi ile ultrason taraması, kanserin yemek borusunun duvarından ne kadar ilerlediğini değerlendirebilir.

Kanserin vücudun diğer bölgelerine yayılıp yayılmadığını görmek için başka testler istenebilir. Örneğin; BT taraması, karın ultrasonu taraması veya diğer testler gerekebilir.

Bu değerlendirmeye kanser evrelemesi denir. Evrelemenin amacı, şunları bulmaktır:

• Yemek borusundaki tümörün büyüklüğü ve özofagus duvarından kısmen veya tamamen büyüyüp büyümediği öğrenmek
• Kanserin lokal lenf nodlarına yayılıp yayılmadığı
• Kanserin vücudun diğer alanlarına yayılıp yayılmadığı (metastaz)

Yemek borusu kanseri evresini belirlemek, en iyi tedavi seçeneklerine karar verilmesine yardımcı olur. Ayrıca, makul oranda prognoz verir.

Yemek Borusu Kanseri Tedavisi

Yemek borusu kanseri tedavi seçenekleri cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi içerir. Her olgu için tavsiye edilen tedavi, aşağıdakiler gibi çeşitli faktörlere bağlıdır:

• Yemek borusundaki primer tümörün kesin yeri
• Tümörün ne kadar büyük olduğu ve yayılıp yayılmadığı (kanserin evresi)
• Hastanın genel sağlık durumu

1. Yemek Borusu Kanseri Ameliyatı

Ameliyat ile tümörün çıkarılması mümkün olabilir. Bu cerrahi girişimde tümörün alanı ve boyutu göz önünde bulundurularak; yemek borusunun bir kısmı ya da tamamı çıkarılır.

Yemek borusu kanseri ameliyatı için çeşitli cerrahi seçenekler mevcuttur. Eğer özofagusun alt kısmı çıkarılması gerekebilir. Tüm özofagus çıkarılırsa, yeni bir suni özofagus yaratmak için bağırsağın bir bölümünü kullanılabilir. Yemek borusu etrafındaki bazı lenf nodları da ameliyat ile çıkarılır ve kanser olup olmadığına bakılır.

Kanser ileri evreyse ve tümörü çıkarmak mümkün değilse, bazı cerrahi teknikler hala semptomları hafifletecek bir yere sahip olabilir. Örneğin, bir tıkanıklık aşağıdakilerle hafifletilebilir:

• Lazer ameliyatı
• Stent takılması
• Yemek borusunun gerilmesi, yiyecek ve içeceklerin mide tıkanıklığından geçmesine izin verir.

2. Kemoterapi

Kemoterapi, kanser hücrelerini öldüren veya çoğalmasını durduran anti-kanser ilaçları kullanımı içeren kanser tedavisidir.

Ameliyat veya radyoterapiye ek olarak da kemoterapi kullanılabilir. Örneğin, ameliyattan sonra bir dizi kemoterapi verilebilir. Bu, primer tümörden uzaklaşmış olabilecek kanser hücrelerini öldürmeyi amaçlar. Ameliyat sonrasında kemoterapi kullanıldığında buna adjuvan kemoterapi denir. Bazı vakalarda cerrahiden önce büyük bir tümörü küçültmek için kemoterapi verilir, böylece cerrahi daha başarılı olur. Buna neoadjuvan kemoterapi denir.

3. Radyoterapi

Radyoterapi, kanserli dokuya odaklanan yüksek enerjili ışın demetleri kullanılan bir tedavidir. Bu tedavi kanser hücrelerini öldürür veya kanser hücrelerinin çoğalmasını engeller.

Yemek borusu kanseri tedavisinde radyoterapi kullanıldığında, sıklıkla cerrahi veya kemoterapiye ek olarak tercih edilir. Önerilen tedavilerin kesin kombinasyonu çeşitli faktörlere bağlıdır.

Özofagus kanseri için internal ve eksternal olmak üzere iki tip radyoterapi uygulanmaktadır:

1. Eksternal radyoterapi: Birçok kanser türü için kullanılan yaygın radyoterapi türüdür.
2. İnternal radyoterapi (brakiterapi): Bu tedavi kanserli tümörün yanında küçük bir radyoaktif implantı kısa süre içinde yerleştirmeyi içerir. Sonra kaldırılır. (Genellikle bir gastroskopla (endoskop) özofagustan yerleştirilir.)

Fotodinamik terapi (PDT) olarak adlandırılan daha yeni bir tedavi ile düşük güçlü lazerlerle kanser hücrelerini yok etmek için ışığa duyarlı bir ilaç kullanılır. Özofagus kanseri nedeniyle yutkunma güçlüğünü gidermek amacıyla daha yaygın bir tedavi olarak kullanılır.