Yorgunluk: Nedenleri, Belirtileri, Teşhisi ve Tedavisi

Yorgunluk, aynı zamanda halsizlik, tükenme, uyuşukluk ve huzursuzluk olarak da tanımlanır. Fiziksel ve/veya zihinsel olarak yorgun ve halsiz olmak durumu açıklar. Fiziksel ve zihinsel yorgunluk farklı olmasına rağmen, sıklıkla ikisi birlikte var olur. Eğer bir kişi fiziksel olarak yeterince uzun süre tükenirse, aynı zamanda zihinsel olarak da yorulur.

Birisi fiziksel yorgunluk yaşarsa, fiziksel yeteneğin normal seviyelerinde çalışmaya devam edemediği anlamına gelir. Ancak zihinsel yorgunluk uykulu hissetmek ve doğru konsantre olamamak eğilimlidir.

Yorgunluk, bir işaret olmaktan çok bir belirtidir. Bir semptom, hastanın hissettiği ve anlattığı, baş ağrısı veya baş dönmesi gibi bir şeydir. İşaret ise doktorun hastayla konuşmadan algılayabileceği bir şeydir. Yorgunluk, spesifik olmayan bir semptomdur, yani birçok olası nedeni olabilir.

Zihinsel ve Fiziksel Yorgunluk

Fiziksel yorgunluk; kişi işlerini eskisi kadar kolay yapamaz. Merdivenleri tırmanmak veya ağır süpermarket torbaları taşımak eskisinden çok daha zor olabilir. Fiziksel yorgunluk aynı zamanda kas güçsüzlüğü, güçsüzlük veya güç eksikliği olarak da bilinir. Doktorlar, genellikle, fiziksel yorgunluğun bireysel vakalarının nedenlerini bulmaya çalışmak ve teşhis koymak için “dayanıklılık testi” uygularlar.

Psikolojik (zihinsel) yorgunluk; bir şeylere konsantre olmayı zorlaştırır. Belirtiler şiddetli olduğunda, hasta sabahları yataktan çıkmak ya da günlük aktivitelerini yapmak istemeyebilir. Zihinsel yorgunluk genellikle hastalarda fiziksel yorgunluk ile birlikte görülür, ancak her zaman değil. İnsanlar uykulu hissedebilir, azalmış bir bilinç düzeyine sahip olabilirler. Zihinsel yorgunluk, özellikle de bir araç kullanırken veya ağır makine kullanımı gibi bazı görevlerin yerine getirilmesi gerektiğinde hayati tehlike yaratabilir.

Sürekli Yorgun Hissetmek

Yorgunluğun olası sebepleri neredeyse sınırsızdır. Tıbbi literatürde listelenen çoğu hastalıklarda, potansiyel semptomlardan biri halsizlik veya yorgunluktur. Nedenler bazen çeşitli yaşam tarzı sorunları veya bazı geniş hastalık birimleri altında sınıflandırılır.

Aşağıda, yorgunluğun olası nedenlerinden bazıları yer almaktadır:

1) Zihinsel sağlık (psikiyatrik)

Üzüntü (yas, kayıp), yeme bozuklukları, alkolü kötüye kullanım, endişe, hareketli ev, sıkıntı ve boşanma.

Belli bir stres bizi canlandırabilir, aslında çoğumuz bir çeşit zihinsel baskıya ihtiyaç duyarız. Bununla birlikte, stres seviyeleri aşırı olduğunda, kolayca yorgunluğa neden olabilirler. Stres ve anksiyete, genellikle yorgunluğa neden olan iki duygudur. Stres, acı çekenlerin uğradığı ve “umutsuzluğa doğru yol açan tünelin sonunda ışığı göremeyecek” bir noktaya ulaşabilir. Umutsuzluk varsa ve yeterince uzun süre mevcutsa, nihayetinde yorgunluğa neden olacaktır. Bir durumu kontrol altında tutmak sinir bozucu, can sıkıcı ve çok yorucu olabilir.

Ayrıca Bakınız: Anksiyete Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tanı ve Tedavisi

Evde bir bebeğe sahip olmak, özellikle gece boyunca ebeveynlerin uykusuz kalması beraberinde yorgunluğa neden olabilir.

Klinik depresyon, çeşitli nedenlerden ötürü yorgunluğa neden olabilir. Yorgunluk, depresyonun kendisinden veya uykusuzluk gibi depresyon ile ilişkili sorunlardan birine neden olabilir.

2) Endokrin / Metabolik

Cushing hastalığı, böbrek hastalığı, elektrolit sorunları, diyabet, hipotiroidi, anemi ve karaciğer hastalığı.

3) İlaçlar

Bazı antidepresanlar, antihipertansifler, steroidler, antihistaminikler, ilaç kesilmesi, sedatifler ve anti-anksiyete ilaçları.

Statin ilaçları dünya çapında en çok satılan reçeteli ilaçlardır. California Üniversitesi’nden araştırmacılar, statinlerin yorgunluğa neden olabileceğini gösteren bir rapor yayınladılar.

4) Kalp ve akciğer hastalıkları

Pnömoni, aritmiler, astım, KOAH (kronik obstrüktif akciğer hastalığı), valvuler kalp hastalığı, koroner kalp hastalığı ve konjestif kalp yetmezliği.

5) Uyku sorunları

Gece geç saatlere kadar çalışma, jet lag, uyku apnesi, narkolepsi, uykusuzluk ve reflü özofajiti.

Bazı meslekler diğerlerinden daha yorgunluk riskiyle daha yakından ilişkilidir. Düzenli vardiyası olmayan ve yoğun çalışan meslekteki insanlar buna örnektir.

6) Bulaşıcı hastalıklar ve enfeksiyonlar

Sıtma, çeşitli tropik hastalıklar, tüberküloz, enfeksiyöz mononükleoz (glandüler ateş), sitomegalovirüs, HIV enfeksiyonu, grip ve hepatit.

7) Kimyasal maddeler

Vitamin eksiklikleri, mineral eksiklikleri, zehirlenme.

Çok fazla kafeinli veya alkollü içecek içmek uykuya dalmayı zorlaştırır, özellikle yatmadan önce içildiğinde “uykusuzluk” söz konusu olur.

8) Çeşitli hastalıklar ve tedaviler

Kanser, kemoterapi, radyoterapi (radyoterapi), kronik yorgunluk sendromu, fibromiyalji, sistemik lupus, romatoid artrit, obezite, kitlesel kan kaybı ve zayıflamış bağışıklık sistemleri.

Moffitt Kanser Merkezi bilim adamları, meme kanseri için kemoterapi tedavisinden sonra yıllarca yorgunluğun sebeplerinden biri olduğunu bildirmişlerdir.

9) Kronik ağrı

Kronik ağrısı olan hastalar, uzun süre uyuduktan sonra bile genellikle yorgun hissederler. Birçoğu için, acı uykularını bozar ve onları daha da yorar. Ağrının fibromiyalji gibi başlıca semptom olduğu bazı hastalıklar ve durumlar, uyku apnesi, huzursuz bacak sendromu gibi yorgunluk belirtilerini daha da kötüleştiren diğer hastalıklarla da bağlantılıdır.

Meme kanseri ile ilgili yorgunluk sık görülen bir durumdur. Bununla birlikte, Avustralya Randwick’deki Prince of Wales Hastanesi’nden araştırmacılar, kendi kendini sınırlayan bir seyir izlediğini ve insanların düşündüğü kadar uzun sürmediğini tespit ettiler.

10) Yorgunluğun diğer olası nedenleri

Nöronal yapı etkileşimindeki değişiklikler; kas yorulması ve nöronal yapılar arasındaki etkileşimdeki değişiklikler arasında bir ilişki olduğu bir bilim adamı tarafından saptanmıştır.

Yorgunluk devam edebilir. Yorgun hisseden bir kişi egzersiz yapamaz. Egzersiz eksikliği de halsizlik yorgunluk nedeni olabilir. Ayrıca, egzersiz eksikliği sonunda bir fiziksel işi gerçekleştirmeyi daha zor ve daha yorucu hale getirebilir.

Aşırı kilolu ve obez olmak, bugün dünyanın pek çok yerinde hızla büyüyen bir sorundur. Obez insanlarda şeker hastalığı ve uyku apnesi gibi ortak bir belirtilerin olduğu hastalıkların gelişme riski daha yüksektir. Düşük kilolu olma, kas gücünün daha az olması anlamına gelebilir. Çok zayıf biri daha kolay yorabilir.

Uzmanlar, küresel çapta herhangi bir zamanda insanların %10’unun sürekli yorgunluk yaşadığını söylüyor. Sürekli aşırı yorgunluk kadınları erkeklerden daha fazla etkiler.

Yaklaşık beş kişiden birinin günlük normal yaşantıya müdahale edebilecek yorgunluğa sahip olduğu iddia edilmektedir. Yorgunluk, sağlıklı bireyleri yoğun zihinsel veya fiziksel aktiviteden sonra da etkileyebilir.

Yorgunluk ve Uykusuzluk Arasındaki Fark Nedir?

Yorgunluk normalde uykusuzluğa (uyku hali) kıyasla daha uzun süreli bir şikayettir. Uykusuzluk, genellikle yeterli süre, dinlendirici bir uyku uyuyamayan veya uykuya dalma sorunu olan kişilerde uyku haline neden olur. Uyku hali tıbbi bir durumun belirtisi olabilir. Yorgunluk, özellikle kronik yorgunluk, genellikle daha büyük tıbbi bir soruna bağlıdır.

Yorgunluk çeken insanlar motivasyon ve enerjiden yoksun olduklarını hissederler. Yorgunluk ve uyuşukluk aynı değildir, uyku hali ya da uyku isteği yorgunluğa eşlik eden ortak bir semptomdur. “Apati” de yorulmaya yol açabilir.

Yorgunluk Belirtileri Nelerdir?

Yorgunluğun başlıca belirtisi, fiziksel veya zihinsel bir faaliyet sonrasında yorulmaktır (şiddetli yorgunluk). Hasta, dinlendikten veya uyuduktan sonra tazelenmiş hissetmez. Şiddetli yorgunluk, kişinin normal faaliyetlerini yerine getirebilme becerisini zayıflatabilir.

Hastalar, yorgunluğu, özellikle kronik yorgunluğu (kronik yorgunluk sendromu) ezici olarak tanımlıyor ve yorgunluğu daha önce yaşadıklarından tamamen farklı olarak aşırıya kaçmanın sonucu değil, sadece motivasyon kaybı olarak tanımlıyorlar. Yorgunluk, klinik depresyonu olan insanlar arasında yaygın bir semptomdur.

Bazı insanlar, egzersiz sonrasında semptomların daha da kötüleştiğini görürler. Bazen egzersizden birkaç saat sonraya kadar egzersizden bir gün sonra bile keyifsizlik ortaya çıkabilir.

Yorgunluk belirtileri ve bulguları fiziksel, zihinsel veya duygusal nitelikte olabilir. Aşağıda, yorgunluğun bazı olası belirtileri ve semptomları listelenmiştir:

• Şişkinlik, karın ağrısı, kabızlık, ishal, mide bulantısı, olasılıkla irritabl bağırsak sendromuna benzer sorunlar
• Kaslarda ağrı veya acı
• Ağrılı lenf nodları
• İlgisizlik, motivasyon eksikliği
• Kronik (uzun süreli) yorgunluk
• Konsantrasyon zorluğu
• Baş dönmesi
• Sanrılar
• El-göz koordinasyonu bozulması
• Baş ağrısı
• Muhakeme zorluğu
• Kararsızlık
• Sinirlilik
• İştah kaybı
• Huysuzluk
• Daha düşük bağışıklık sistemi işlevi
• Kısa süreli hafıza zayıflaması – düşünceleri organize etmek ve söyleyecek doğru sözcükleri bulmakta sorunlar olabilir (beyin sisi)
• Uyku hali, uyuşukluk
• Uyarıcılara yavaş tepkiler
• Normalden daha yavaş refleksler
• Bulanıklık gibi bazı görme sorunları

Yorgunluk Teşhisi

Yorgunluk birçok hastalığa, yaşam tarzına ve sendroma neden olduğu için ve genellikle kombinasyon halinde çalışan birçok faktöre bağlı olabileceği için teşhis son derece zor olabilir. Doktor, aşağıdaki tanı yöntemlerini ve testleri uygulayabilir:

• Yorgunluğun niteliklerini değerlendirmek: Hasta yorgunluk şekillerini tanımlayabilirse, örneğin günün belirli saatlerinde semptomların daha kötüye gittiği veya daha iyi olduğunu, gün içinde semptomların kademeli olarak kötüye gittiği konusunda fark edilir nitelikte olabilir.

Uykunun yorulmaya büyük katkıda bulunduğu bilinmektedir. Bu nedenle, hastanın uyku kalitesi, duygusal durumu, uyku düzeni ve stres düzeyi değerlendirilir. Her gün kaç saat uyuduğu ve kişinin uyku esnasında ne sıklıkla uyandığı değerlendirilerek, bilgiler toplanır.

• Tıbbi geçmiş ve mevcut hastalıklar: Hastaya, doğum yapma, cerrahi müdahale, yakınlardan birini kaybetme gibi yorgunluğa neden olduğu bilinen herhangi bir son olay hakkında bilgi istenir. Doktor mevcut hastalıkları ve hastanın şu anda hangi ilaçları kullandığını öğrenir.
• Yaşam tarzı: Hastaya yaşam tarzı, diyet, alkol tüketimi gibi bazı sorular sorulur.
• Fizik muayene: Doktor hastalık bulguları arar.
• Tanı testleri: Bunlar, idrar testleri, röntgenler, muhtemelen diğer bazı görüntüleme taramaları (şüphelilerinin nedenine bağlı olarak), kan testleri içerecektir. Enfeksiyon, hormonal sorunlar, anemi, karaciğer sorunları veya böbrek sorunları taraması yapılır. Doktor uyku bozukluğunu gidermek için bir uyku değerlendirmesi önerebilir.

Diyabet gibi bir hastalık teşhis edilirse, o zaman bu hastalık tedavi edilir. İyi kontrol altındaki şeker hastalığı genellikle yorgunluk problemini çözecektir. Aynı durum çoğu diğer hastalık ve koşullar için de geçerlidir.

Uzmanlar, ortalama yorgunluğu olanların yaklaşık %50’sinin hastanın 12 ay boyunca etkilendikten sonra durumu açıklayabilecek bir teşhis aldığını söylüyor. Bunların %19.4’ünde kas-iskelet sistemi nedeniyle, %16.5’i psikolojik sorunlardan dolayı acı çekiyor. Bulunan kesin fiziksel sorunlar sadece %8.2’dir.

Yorgunluk Tedavisi

“Yorgunluk nasıl geçer?” Başarılı bir yorgunluk tedavisi, altta yatan nedenleri bulmayı ve bunları tedavi etmeyi gerektirir. Aşağıda bazı örnekler verilmiştir:

• Anemi veya düşük demir: Demir takviyeleri verilebilir. İsviçre’de bilim adamları, demir takviyesinin düşük demirli kadınlarda yorgunluk semptomlarını azalttığını; ancak demir eksikliğinin yaklaşık %50 oranında anemi olmadığını öğrenmişlerdir.
• Uyku apnesi: Özel ilaçlar ve tıbbi cihazlar ile tedavi edilir. San Diego Üniversitesi, Kaliforniya Üniversitesi’nden bir tıbbi ekip, obstrüktif uyku apneli hastaların sürekli pozitif hava yolu basıncı (CPAP) tedavisinden sonra daha fazla canlılık ve yorgunluk semptomlarının hafiflemiş olduğunu keşfettiler.
• Kan şekeri: Kan şekeri seviyelerini düzenleyen ilaçlar ile tedavi sağlanır.
• Yetersiz aktif tiroit: Hedefe yönelik ilaçlarla tedavi edilebilir.
• Antibiyotikler: Enfeksiyonlar için kullanılabilir.
• Obezite: Diyet ve egzersiz rejimi önerilir.

Yorgunluk ve depresyon riski emeklilik sonrasında azalırken; diyabet, kalp rahatsızlığı ve solunum yolu hastalığı gibi diğer hastalıkların gelişme olasılığı aynı kalır.

Yorgunlukla Nasıl Başa Çıkılır?

“Yorgunluğun üstesinden nasıl gelinir?” diye merak edenler için aşağıda genel tavsiyeler mevcuttur:

Uyku:

• Her gün aynı saatte uyumaya çalışın.
• Yatak odanızın sıcaklığını rahat bir seviyeye getirin. Ne çok soğuk, ne de çok sıcak olmalıdır.
• Yatmadan en az 90 dakika önce yemek yemeye özen gösterin.
• Yatmadan önce beden fiziksel ve zihinsel olarak yavaşlar. Sıcak bir banyo yapın ve dinlendirici bir müzik dinleyin. Stresli ve endişe verici düşüncelerinizi uzaklaştırın.

Yeme ve içme alışkanlıkları:

• Her gün üç düzenli öğün yemek yerseniz, her gün aynı saatte yemek yerseniz ve dengeli bir diyet izlerseniz, genel sağlık düzelir ve bu nedenle uyku düzeniniz de artar.
• Çok zayıfsanız, diyetinize daha fazla kalori ekleyin, ancak bunun sağlıklı olduğundan emin olun.
• Kilolu veya obez iseniz, dengeli bir diyet uygulayın ve sağlıklı vücut ağırlığına ulaşmayı hedefleyin.
• Şok diyetler yapmayın. Uykunuz bundan etkilenebilir.
• Alkollü ve kafeinli içecekleri azaltın.

Fiziksel aktivite:

Yorgunluk-fiziksel hareketsizlik-yorgunluk kısır döngüsünü unutmayın. Eğer hareketsizseniz ve fit değilseniz, kendinizi yorgun hissedeceksiniz, demektir. Döngüyü kırın. Herhangi bir fiziksel etkinliği abartmadan, önerildiği şekilde yapın. Ya da doktorunuzla konuşun, spor salonundaki uzmanlara danışın.

Düzenli egzersiz yapanlar daha iyi uyurlar ve diğer insanlara göre yorgunluk şikayeti fazla olmaz. Bu adımların hiçbiri size yardımcı olmuyorsa, doktorunuza danışınız.