Zatürre (Pnömoni) Nedir? Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

Pnömoni; bakteri, virüs, mantar veya parazitlerin neden olduğu akciğer enfeksiyonudur. “Zatürre” olarak da adlandırılır. Akciğerlerde alveollerin enflamasyonu veya sıvı ile dolu alveoller ile karakterize edilir (alveoller, akciğerlerde oksijeni absorbe eden mikroskopik keselerdir).

“Zatürre ölümcül müdür?” Bazı durumlarda çok ciddi bir hastalık olan pnömoni, bir kişiyi çok hasta hale getirebilir ve hatta ölüme neden olabilir. Bu hastalık daha çok genç ve sağlıklı kişilerde görülebilmesine rağmen; yaşlı yetişkinler, bebekler ve diğer hastalıkları olan veya bağışıklık sistemi zayıf olan insanlar için en tehlikeli durumdur. Pnömoni olan çoğu kişi iyileşir; ancak yaklaşık %5’lik kesim hastalığa yenik düşer.

Zatürre (Pnömoni) Hakkında Hızlı Bilgiler:

Pnömoni ile ilgili bazı önemli noktalar aşağıda kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi ana makalede yer almaktadır.

• Zatürre, akciğerlerde her yaştan insanda hafif ila ağır hastalığa neden olabilen bir enfeksiyondur.
• Dünya çapında 5 yaşından küçük çocukların ölüm nedenidir.
• Pnömoni vakalarının yaklaşık %50’sinin virüslerden kaynaklandığı düşünülmekte ve bakteri kaynaklı pnömoniden daha az ağır hastalığa neden olma eğilimi bulunmaktadır.
• Zatürre enfeksiyonları genellikle aşılarla önlenebilir ve çoğunlukla antibiyotikler, antiviral ilaçlar veya spesifik ilaç tedavileri ile tedavi edilebilir.
• 65 yaş ve üstü yetişkinlerin yaklaşık %59,7’si şimdiye kadar pnömoni aşısı olmamıştır.
• Pnömoni, grip ile birlikte ABD’de sekizinci ölüm nedeni olarak sıralanmaktadır. Bu oran yaşlılar arasında çok yüksektir.
• Zatürre açısından yüksek risk altında olan kişiler, yaşlılar (65 yaşın üstünde), çok genç ve temel sağlık sorunları olanlar kişilerdir.
• Pnömokok polisakkarid aşısı (PPSV), 65 yaş ve üstü astımlı veya uzun süreli sağlık problemleri yaşayan herkese önerilir.

Zatürre (Pnömoni) Sebepleri Nelerdir?

“Pnömoni neden olur?” Bakteri ve virüsler, pnömoninin başlıca nedenidir. Bir kişinin akciğerlerine pnömoni nedenli mikroplar solunduğunda vücudunun bağışıklık sistemi girişi engelleyemez, organizmalar alveol denilen küçük hava keselerine yerleşir ve çoğalmaya devam eder. Vücut, enfeksiyona saldırmak için beyaz kan hücreleri gönderirken, keseler akıcı ve kötü huylu pnömoniye neden olur.

Pnömoni bakteriyel, viral, fungal ve diğer birincil nedenlere sahiptir. Aşağıda bir özet verilmektedir.

1. Bakteriyel Pnömoni

Streptokok pnömoni, bakteriyel pnömoninin en sık görülen nedenidir. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) veya alkolizmden muzdarip insanlar genellikle “klebsiella pnömoni” ve “Hemophilus influenzae pnömoni” çekerler. Tipik olarak, yaz ve sonbahar aylarında ortaya çıkan atipik pnömoni, “mikoplazma pnömoni” bakterisinden kaynaklanır.

Ayrıca Bakınız: Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) Nedir?

Legionella pnömoni bakterisinin neden olduğu Legionella hastalığına sahip kişilerde (genellikle kontamine su temini ve klimalarda bulunur) genel enfeksiyonun bir parçası olarak pnömoni gelişebilir. Zatürreden sorumlu olan bir diğer bakteri türü Klamidya pnömoni‘dir. Pnömosistik carinii pnömonisi genellikle akciğerleri etkileyen ve romatoid artrit için TNF (tümör nekroz faktörü) ile tedavi edilen kanser ve HIV ya da AIDS gibi durumlardan zayıflamış veya bağışıklık sistemi zayıf olan hastalarda bulunan bir pnömoni şeklidir.

Ayrıca Bakınız: Romatoid Artrit Nedir?

2. Viral Pnömoni

Viral pnömoniler, antibiyotik tedavisine tipik olarak cevap vermeyen pnömonilerdir (bakteriyel pnömonilere karşıt olarak). Adenovirüsler, rinovirüs, influenza virüsü (grip), solunum sinsityal virüsü (RSV) ve parainfluenza virüsü, muhtemelen viral pnömoninin potansiyel nedenleridir.

3. Fungal (Mantar) Pnömonisi

Histoplazmoz, koksidiyomikoz, blastomikoz, aspergilloz ve kriptokokkoz mantar enfeksiyonları fungal pnömonisine neden olabilir. Bu tür pnömoniler nadir görülür.

4. Nozokomiyal ve Diğerleri

Nozokomiyal, “hastane kökenli enfeksiyonlar” anlamına gelir. Güçlü antibiyotiklere maruz kalan ve direnç geliştiren organizmalar, nozokomiyal organizmalar olarak adlandırılır. Akciğerlere girerlerse, bir kişide nozokomiyal pnömoni geliştirebilir. Dayanıklı bakteriler genellikle hastanelerde bulunur.

Şarbon, veba ve tularemi de pnömoniye neden olabilir. Fakat bunların oluşumu nadirdir.

Zatürre (Pnömoni) Belirtileri Nelerdir?

Bakterilerin neden olduğu pnömoni semptomları ve bulguları genellikle virüsten kaynaklanan zatürre hastalığından daha çabuk ortaya çıkar. Yaşlı insanlar ve küçük çocuklar, aslında bu gibi yüksek riskli gruplar için beklenenden daha az veya daha hafif semptomlara sahip olabilirler. Zatürre hastalarının çoğunda soğuk algınlığı ve grip belirtileri başlar ve ardından yüksek ateş, titreme ve balgam ile öksürük gelişir.

Belirtiler diğer temel hastalıklara bağlı olarak büyük oranda değişiklik gösterse de, yaygın belirtiler şunları içerir:

• Öksürük
• Akciğerlerden öksürük veya yeşil mukus (balgam)
• Ateşlenme
• Hızlı nefes alma ve nefes darlığı
• Titreme nöbetleri
• Derin nefes alırken (plöritik ağrı) genellikle kötüleşen göğüs ağrısı
• Hızlı kalp atışı
• Yorgunluk ve çok bitkin hissetmek
• Mide bulantısı ve kusma
• İshal
• Baş ağrısı
• Terlemek
• Kas ağrısı
• Kafa karışıklığı veya deliryum
• Siyanoz

Zatürre Kimlerde Sık Görülür?

Bazı insanlar zatürreye yakalanma açısından daha yüksek riske sahiptirler. Daha yüksek risk altında olan kişiler şunları içerir:

1. Sigara içenler
2. Alkol bağımlıları
3. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH), amfizem, astım veya HIV ya da AIDS gibi diğer tıbbi hastalıklara sahip olanlar
4. 1 yaşından küçük veya 65 yaşından büyük olanlar
5. Zayıflamış veya çökmüş bağışıklık sistemi olanlar
6. Gastroözofageal reflü hastalığı (GERD) için ilaç alanlar
7. Son zamanlarda soğuk algınlığı veya grip enfeksiyonu geçirenler
8. Yetersiz beslenenler
9. Kısa bir süre önce yoğun bakımda yatanlar
10. Belirli kimyasallara veya kirleticilere maruz kalanlar

Zatürre (Pnömoni) Teşhisi ve Tanı Kriterleri

Zatürre tanısı genellikle fizik muayene ile başlar. Belirtiler ve tıbbi öykü hakkında sorular sorulur. Bir stetoskop ile göğüs dinlenirken solunum, hırıltılı solunum, çatırtı sesleri veya huzursuzluk varsa; pnömoniden şüphelenilebilir.

Pnömoni teşhisini doğrulamak için göğüs grafileri ve kan testleri yapılabilir. Akciğer grafisi; zatürreyi teyit edebilir, akciğerlerdeki yerini ve derecesini belirleyebilir. Kan testleri, pnömoninin ciddiyetini belirlemek için beyaz kan hücre sayısını ölçer ve enfeksiyonun bakteri, viral, mantar olup olmadığını belirlemek için kullanılabilir. Balgam analizleri de zatürreye neden olan organizmayı belirlemek için kullanılabilir.

Daha invaziv bir tanı aracı olan bronkoskopi ile hasta anestezi altındayken, akciğerin bulaşmış bölümler doğrudan incelenir.

Zatürre (Pnömoni) Tedavisi

“Zatürre nasıl tedavi edilir?” Pnömoni tedavisi, türüne ve semptomların şiddetine bağlıdır. Bakteriyel pnömoniler genellikle antibiyotiklerle tedavi edilirken, viral pnömoniler dinlenme ve bol miktarda sıvı ile tedavi edilir. Fungal pnömoniler genellikle antifungal ilaçlar ile tedavi edilir.

Ayrıca pnömoni semptomlarını daha iyi yönetmek için reçetesiz ilaçlar yaygın olarak önerilir. Bunlara, ateşi düşürmek, ağrıları azaltmak ve öksürüğü hafifletmek için kullanılan ilaçlar dahildir. Buna ek olarak, bol miktarda dinlenmek ve uyumak ve bol sıvı içmek önemlidir.

Belirtiler çok kötüyse veya bir hastada zayıflamış bir bağışıklık sistemi veya başka ciddi hastalık varsa, pnömoni hastalığı için hastaneye kaldırma gerekebilir. Hastanede hastalar genellikle intravenöz antibiyotikler ile tedavi edilir ve muhtemelen oksijen konur.

Zatürre (Pnömoni) Nasıl Önlenir?

Pnömoniyi önlemenin birkaç yolu vardır. Pnömokokal hastalığını (pnömoninin en yaygın nedeni olan bakteriyel enfeksiyon) önlemek için mevcut olan iki aşı vardır: pnömokok konjugat aşısı (Prevnar) ve pnömokok polisakkarid aşısı (Pneumovax).

Aşılara ek olarak, doktorlar insanların ellerini yıkamalarını, sigarayı bırakmalarını, sağlıklı beslenmelerini, egzersiz yapmalarını ve pnömoni olan diğer kişilerin balgam veya öksürük parçacıklarından uzak durmasını önerirler.