Zona: Belirtileri, Nedenleri, Tanısı ve Tedavisi

Zona hastalığı; tek bir sinirin ve sinir tarafından sağlanan cilt yüzeyinin bir enfeksiyonudur. Buna suçiçeğine neden olan aynı virüs “varisella-zoster virüsü” sebebiyet verir.

Çocuk veya yetişkinlerde iyileşen su çiçeği hastalığı sonrasında zonaya neden olabilir.

Zona Hastalığı Hakkında Hızlı Bilgiler:

Zona ile ilgili bazı temel hususlar aşağıda kısaca listelenmiştir. Daha ayrıntılı ve destekleyici bilgi makalenin devamında yer almaktadır.

• Yaklaşık 3 kişiden 1’i, yaşamı boyu bir kez zona hastalığına yakalanabilir.
• Zona, sinirin cildin bir bölümünü besleyen ağrılı bir enfeksiyondur ve lokalize cilt kızarık döküntüsü eşlik eder.

Zona Nedir?

Zona, suçiçeği hastalığına neden olan aynı virüsten kaynaklanır. Su çiçeğinden kurtulduktan sonra virüs vücutta kalır ve merkezi sinir sisteminde uyur.

Varisella zoster virüsü, “herpes” virüsleri adı verilen bir virüs grubuna dahildir. Zira zona hastalığı “herpes zoster” olarak bilinir.

Tüm herpes virüsleri neredeyse süresiz kalabilecekleri sinir sisteminde saklanabilirler. Doğru koşullar göz önüne alındığında, herpes zoster virüsü “yeniden aktif hale gelebilir” ve yeni bir aktif enfeksiyona neden olması için sinir liflerinden aşağıya inebilir.

Ayrıca Bakınız: Herpes Hakkında Bilgiler

Zona ile ilişkili kabarcık deri döküntüleri genellikle “dermatomlar” adı verilen bir veya daha fazla farklı grupta görülür. Aynı zamanda yüzde bir grup halinde görünebilir veya yüzün dörtte birinde oluşabilir.

Bu dermatomlar tek bir duyu sinirine karşılık gelir. Bu yüzden enfeksiyon, vücut genelinde döküntü ve sinir ağrısı yerine izole deri lezyonlarına neden olur.

“Zona nasıl bulaşır?” Su çiçeği ya da buna neden olan varisella virüsüne maruz kaldıysanız, zona olmazsınız. Maruz kalındığında, virüs yıllarca uyku halini alabilir. Aslında, aktif olmayan virüs herhangi bir sorun yaratmaz. Bununla birlikte, bazı bireylerde birden çok kez yeniden etkinleşebilir.

Zona, 50 yaş üstü kişilerde daha sık görülür. Tüm vakaların yaklaşık yarısı 60 yaş üstü erkek ve kadınlarda görülür. Bununla birlikte, virüs daha önce su çiçeği geçirmiş olan her yaştan insana tekrar gelebilir.

Hareketsiz (dormant) virüslü yetişkinlerin çoğu zona olayına maruz kalmazlar.

Zona Sebepleri Nelerdir?

“Zona hastalığı neden olur?” Çoğu zona hastalığı vakalarında, varisella-zoster virüsünün çoğalmaya başlamasının bilinen bir nedeni yoktur. Bir öneri, zehirlenmeler, bağışıklık sistemini zayıfladığında ortaya çıkar ve virüsün yeniden etkinleştirilmesini sağlar.

Zona hastalığını tetikleyen bazı önemli faktörler şunları içerir:

• Yaşlanma
• Hastalıklar (bazı kanserler ve HIV veya AIDS dahil)
• Kanser tedavileri (Kemoterapi ve radyoterapi, hastalığa karşı daha düşük dirence neden olur)
• Stres veya travma (psikolojik ve duygusal stresörler)
• İlaçlar (bağışıklık bastırıcı ilaçlar; nakilden sonra hastaların büyük bir yüzdesinde zona olabilir.)
• Çocuklar (gebelik sonlarında su çiçeği olan anneler veya bebeklik döneminde su çiçeği geçirmiş gençler)

Zona Belirtileri Nelerdir?

Zona hastalığının en yaygın belirtisi ağrıdır. Sürekli donuk, yanan veya kemiren ağrı veya keskin, bıçaklama ağrılarıdır. Diğer ortak belirtiler arasında hassas cilt ve kabarcık kızarık döküntü bulunur.

Zona genellikle aşağıdaki semptomlara neden olur:

• Vücudun tek bir kısmında, yüzde cildin belirli bir bölümünde akut ağrı, karıncalanma, hissizlik ve kaşıntı.
• Kaşıntılı sıvı dolu kabarcıklara dönüşen kırmızı lekeler ortaya çıkar.
• Kızarıklıklar su çiçeğine benzer. Ancak etkilenen sinir tarafındaki cilt kısmında olur.
• Kızarıklıklar ve kabarcıklar bazı durumlarda yüz, gözler, ağız ve kulaklarda da olabilir.
• Nadir durumlarda (zayıf bağışıklık sistemine sahip kişiler arasında) kızarıklık daha geniş olabilir ve suçiçeği kabarcıklarına benzeyebilir.
• Zona hastalığı “optik zona” denilen gözü etkileyebilir. Virüs bir oftalmik siniri invers eder ve ağrılı göz iltihaplanmasına ve geçici veya kalıcı görme kaybına neden olur.
• Yeni kabarcıklar bir hafta kadar ortaya çıkabilir.
• Döküntünün altında ve çevresinde bulunan yumuşak dokuda iltihaplanma meydana gelebilir.
• Gövde kısmında lezyon olan insanlar, en yumuşak dokunuşta ağrı spazmı
• Kabarcıklar yavaş yavaş kurumaya başlar ve 7-10 gün içinde kabuk tutarlar. Bu noktada döküntü artık bulaşıcı sayılmamaktadır.
• Küçük kabarcıklar oluştuğunda küçük bir yara izi olabilir.
• Zona normalde 2-4 hafta sürer.

Diğer zona belirtileri şunlar olabilir:

• Ateşlenme
• Baş ağrısı
• Keyifsizlik
• Mide bulantısı
• Kas ağrısı ve güçsüzlük
• Titreme
• Mide küsmesi
• İdrara çıkma ile ilgili zorluklar
• Yorgunluk
• Eklem ağrısı
• Şişmiş bezler (lenf nodları)
• Nadiren, zona, pnömoniye (zatürre), beyin iltihabına (ensefalit) neden olabilir veya ölümle sonuçlanabilir. Bu, genellikle, bağışıklık sisteminde bozulmaya uğrayan insanlarda olur.

Yüzde zona oluşursa, belirtiler şunları içerebilir:

• Bazı yüz kaslarını hareket ettirmede zorluk çekilmesi
• Sarkık göz kapakları (pitozis)
• İşitme kaybı
• Göz hareketi kaybı
• Tad alma sorunları
• Görme problemleri

Çoğu kişi zona ile herhangi bir komplikasyon yaşamaz. Ancak, aşağıdaki uzun süren etkiler için potansiyel vardır:

• Postherpetik nevralji (PHN); zona hastalarının yüzde 10-20’sinde görülür.
• Periferik motor nöropati; vakaların %5-10’unda görülür.
• Deri enfeksiyonu
• Ensefalit (beyin iltihabı)
• Transverse miyelit (omuriliğin iltihabı)
• Kaşıntı bölgesinde pigment kaybından dolayı beyaz lekeler
• Ramsay Hunt sendromu
• Göz problemleri
• Güçsüzlük

Zona Teşhisi ve Tanı Testleri

Zona, bir dermatom üzerinde döküntülerin ayırıcı görünümüne ve dağılımına dayanarak bir doktor tarafından teşhis edilebilir. Teşhisin net olmadığı durumlarda, varisella-zoster virüsüne karşı antikorlar için kabarcıklardan veya kandan alınan bir sıvı test edilerek hastalık teyit edilebilir.

Zona Tedavisi

“Zona hastalığı nasıl tedavi edilir?” Şu anda zona virüsünü bedenden ortadan kaldırmanın bir yolu yoktur. Ancak, belirtileri hafifletmek için birkaç önlem alınabilir:

• Enfeksiyon riskini azaltmak için kızarık döküntüleri kuru ve temiz tutun.
• Bol kıyafetler daha rahat hissettirebilir.
• İyileşme sürecini yavaşlatabildikleri için Rub-on antibiyotik kremleri veya yapışkan pansumanlar tavsiye edilmez.
• Döküntülerin örtülmesi gerekiyorsa, cildi tahriş etmekten kaçınmak için yapışkan olmayan bir pansuman kullanılmalıdır.
• Bazı losyonlar kaşıntıyı hafifletebilir ve rahatlatabilir.

Ağrı kesici ilaçlar, zona ile oluşan ağrıyı hafifletmek için bir doktor tarafından reçete edilebilir.

Zona Nasıl Önlenir?

“Zona hastalığı bulaşıcı mıdır?” Zonalar, tek bir kişiden diğerine geçemez. Bununla birlikte, varisella-zoster virüsü aktif ve zona olan bir kimseden asla su çiçeği geçirmeyen birine bulaşabilir. Bu vakalarda, enfekte kişi zona olmaz, su çiçeği olur.

Zona, öksürük veya hapşırma yoluyla değil; kabarcıklardan gelen sıvı ile doğrudan temas yoluyla yayılır. Kabarcıklar oluşmadan ve kabuklar oluştuktan sonra, kişi bulaşıcı değildir. Zona, su çiçeğinden daha az bulaşıcıdır.